خلاصة:
گروه حرف اضافهای مجموعهای از کلمات است که از یک حرف اضافه و یک گروه اسمی تشکیل شده است. در این پژوهش به بررسی توالی گروههای حرف اضافهای در زبان فارسی پرداخته و رابطهی آن را با عوامل وزن دستوری، حالت+ مکان+ زمان، وابستگی واژگانی، تطابق واژگانی، پرهیز از ابهام و ساخت اطلاعی بررسی نمودهایم. بدین منظور پیکرهای نوشتاری بالغ بر 578 جمله حاوی دو گروه حرف اضافهای گردآوری کردهایم. وابستگی واژگانی و تطابق واژگانی از عوامل مهم در توالی گروههای حرف اضافهای هستند. به لحاظ تأثیر طبقهی معنایی، گروه های حرف اضافهای در زبان فارسی مانند زبانهای فعلآغاز از تعمیم حالت+ مکان+ زمان تبعیت میکنند. در ارتباط با عامل ساخت اطلاعی، گروههای حاوی اطلاع نو پیش از گروههای حاوی اطلاع مفروض قرار میگیرند. وزن دستوری و پرهیز از ابهام تأثیری در توالی گروههای حرف اضافهای ندارند و تفاوت معناداری بین توالیهای «کوتاه- بلند» و «بلند- کوتاه» وجود ندارد.
ملخص الجهاز:
بویسن<FootNote No="157" Text=" Boisson"/> (1981) نیز، معتقد است که در ردهشناسی زبانها، زبانهای فعلآغاز (VO)<FootNote No="158" Text=" Verb Initial Languages"/> مانند انگلیسی، توالی حالت+ مکان+ زمان (MPT) را بهکار میبرند در حالیکه زبانهای فعلپایان (OV)<FootNote No="159" Text=" Verb Final Languages"/> همچون ژاپنی عکس این توالی را ارجح میدانند و توالی قابل قبول را زمان+ مکان+ حالت (TPM) قلمداد میکنند هاوکینز (1994، 1998) مهمترین عامل در توالی نسبی گروههای حرف اضافهای را همچون دیگر مقولات نحوی، وزن دستوری<FootNote No="160" Text=" Grammatical Weight"/> معرفی میکند که بر پایهی وزن و پیچیدگی<FootNote No="161" Text=" Complexity"/> حوزهی تشخیص سازه<FootNote No="162" Text=" Constituent Recognition Domain"/> قابل توجیه است.
جدول 6: توزیع فراوانی حالت+ مکان+ زمان و ارتباط آن با وزن دستوری توالیهای قابل بررسی از نظرMPT 373/ 578 64/53% صحیح بر اساس الگوی MPT 323/ 373 59/86% صحیح از کل پیکره 323/ 578 88/55% پیشبینی MPT برای توالیهای بلند- کوتاه 144/ 225 64% صحیح بر اساس الگوی MPT 121/ 144 02/84% صحیح از توالیهای بلند- کوتاه 121/ 225 77/53% رویهم رفته، با توجه به جدول بالا از مجموع 373 توالی که دربردارندهی قیدهای زمان، مکان و حالت بودهاند، 323 توالی یعنی 86% مطابق با الگوی MPT عمل کردهاند؛ از اینرو، با توجه به آنچه بویسن (1981) از ردهشناسی زبانها بهدست داده است، زبان فارسی همچون زبانهای فعل آغاز (VO) گروههای حرف اضافهای که نقش قیدی دارند را بر اساس توالی MPT (حالت+ مکان+ زمان) میچیند و با وجود اینکه به ظاهر مانند زبانهای فعلپایان (OV) است اما عکس آنها عمل میکند.