خلاصة:
پس از رسمی شدن تشیّع در ایران عصر صفویه، «مدرسه» به مهم ترین مرکز نهاد آموزش در خدمت این مذهب رسمی بدل گردید، اما پرسش این است که چنین نهاد آموزشی در علوم دینی وغیردینی آن روزگار چه تاثیری گذارد؟ بر پایه بررسی های صورت گرفته در این باره، تکاپوهای علمی مدارس از عوامل تاثیرگذار در گسترش علوم دینی و مرکزیت یافتن فقه شیعه در ایران از میانه های عصر صفوی بوده است. مدارس معطوف به دیدگاه واقف و مدیران آنها، در رواج اندیشه های علمی به ویژه اندیشه اخباری، در رویدادهای علمی نیمه دوم عصر صفوی بسیار موثر بودند. هم چنین تاکید بسیار مدارس بر علوم دینی، سبب افول برخی ازعلوم غیر دینی شد.
ملخص الجهاز:
تأثیر علمی مدارس در عصر صفویه 1 موسیالرضا بخشیاستاد 2 نزهت احمدی 3 چکیده پس از رسمی شدن تشیع در ایران عصر صفویه، «مدرسه» به مهمترین مرکز نهاد آموزش در خدمت این مذهب رسمی بدل گردید، اما پرسش این است که چنین نهاد آموزشی در علوم دینی وغیردینی آن روزگار چه تأثیری گذارد؟ بر پایه بررسیهای صورت گرفته در اینباره، تکاپوهای علمی مدارس از عوامل تأثیرگذار در گسترش علوم دینی و مرکزیت یافتن فقه شیعه در ایران از میانههای عصر صفوی بوده است.
برای نمونه، حتی یک مدرسة غیر شیعی در اصفهان، شیراز و مشهد در هیچیک از دورههای عصر صفوی نبود؛ زیرا اندیشه دینی حاکم بر مدارس این دوره، تشیع اثنیعشری بود و واقفان و بانیان مدارس، بهرغم اختلافهایشان در برخی از مسائل، بر این موضوع با یکدیگر متفق بودند که مدارس باید مکانی برای انتقال آموزههای شیعه اثناعشری باشد.
گزارشهای فراوانی درباره تدوین و استنساخ بسیاری از متون دینی در مدارس آن روزگار بهویژه نیمه دوم عصر صفوی معطوف به مذهب شیعه، در منابع این دوره در دست است 1 .
یازده نسخه از آنها پیش یا پس از عصر صفویه یا بدون تاریخ و دیگر نسخهها از عصر صفوی رسیده است که بر پایه تاریخ استنساخ آنها، چنین میتوان دستهبندیشان کرد: تاریخ کتابت شمار نسخ قرن دهم هجری 31 نیمه اول قرن یازدهم 42 نیمه دوم قرن یازدهم تاپایان حکومت صفویه 236 این آمار به روشنی بر تأثیر مدارس در گسترش معارف و متون شیعی بهویژه دانش حدیث در این دوره، دلالت مینند.