خلاصة:
یکی از ابعاد گسترده دین اسلام مسئله توکل است. توکل یا اتکال به خداوند، جزء پایه و اساس شریعت اسلام است که بسیار هم بر آن تاکید شده و تاثیر عمیقی هم بر زندگی ما دارد. به نظر می رسد توکل جنبه اعتقادی دارد، اما از آنجا که رفتار انسان مومن از باورهای وی سرچشمه می گیرد، توکل به خداوند نهتنها دارای بعد ذهنی که دارای بعد عینی و آثار بیرونی نیز هست. مقاله حاضر، با مراجعه به آیات و روایات برای رسیدن به آثار توکل از روش اسنادی استفاده کرده است. ابتدا به بررسی مفهوم و تعریف توکل پرداخته شده و سپس آثار اجتماعی آن از جمله برقراری امنیت اجتماعی، ایجاد آرامش و امنیت روانی و تقویت اعتماد در میان اعضای جامعه بررسی شده است.
ملخص الجهاز:
ابتدا به بررسی مفهوم و تعریف توکل پرداخته شده و سپس آثار اجتماعی آن از جمله برقراری امنیت اجتماعی، ایجاد آرامش و امنیت روانی و تقویت اعتماد در میان اعضای جامعه بررسی شده است.
در تعریفی دیگر «توکل همان اعتماد بر خداوند تعالی در جمیع امور و تکیه بر اراده او و اعتقاد به مسببالاسباب بودن خداوند است» (باقیزاده، 1386: 19) در واقع منظور از توکل آن است که« انسان اعتقاد قلبی به خداوند داشته باشد و همه کارها را به حضرت حق واگذار نماید و از غیر او به طور کلی روگردان باشد» (فیض کاشانی، 1354: 1/397) توکل به خدا، اعتماد و تکیه به خدا و واگذار نمودن کار خویش به قادر علیالاطلاق و اطمینان به تدبیر اوست (حسینی دشتی، 1379: 1/ 551).
آنگاه که ایمان حقیقی فراگیر شود و افراد در جامعه ایمانی استوار داشته باشند- لازمه ایمان استوار، توکل بر خداوند است(فیض کاشانی،1342: 470)- نه امنیت فردی و شخصی مردم تهدید میشود و نه امنیت فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی ایشان به خطر میافتد؛ زیرا مؤمن حقیقی دست، پا، زبان، شکم و شهوت خود را مهار میکند.
بدینسان فردی که در همه امور خود به خداوند متعال تکیه میکند و همه کارهای خود را به او وامیگذارد، دارای امنیت خاطر و آرامش درونی است و این امنیت روانی، خوشگمانی را میان افراد جامعه به وجود میآورد و در سایه آن، اعتماد اجتماعی در جامعه گسترش مییابد.
توکل باعث ایجاد مسئولیتپذیری و تعهد اجتماعی، انسجام و همبستگی، قاطعیت و قدرت در تصمیمگیری میشود و سطح همدلی اجتماعی را بالا میبرد و اعتماد را میان اعضای جامعه تقویت میکند.