خلاصة:
در تفسیر روح المعانی آلوسی درباره سبب نزول سوره والعادیات دو روایت متفاوت از امام علی علیه السلام و ابن عباس نقل شده است. حضرت علی علیه السلام سبب نزول و موضوع سوره را با فریضه حج مرتبط دانسته وآیات را مطابق با آن تفسیر کردهاند؛ اما ابن عباس سبب نزول سوره را با فریضه جهاد مرتبط دانسته و تفسیری متفاوت بیان داشته است. هرچند ابن عباس پس از شنیدن کلام امام علی علیه السلام از نظر خود بر میگردد، اما آلوسی اصرار دارد که نظر ابن عباس درستتر است و آن را بر روایت امام علی علیه السلام ترجیح میدهد. مقاله پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد قرآنی- روایی و با فرض صحت سند به بررسی و تحلیل نظر آلوسی پرداخته وآن را ازنظر دلالی مورد ارزیابی قرار داده است. نتیجه تحقیق نشان میدهد: گر چه نظر امام علی علیه السلام بر نظر ابن عباس به دلایلی برتری دارد و رجوع وی از نظر خدش نیز این مساله را تایید میکند؛ اما مضامین سوره گنجایش پذیرفتن هردو رای را دارد و میتوان بین آنها جمع کرد.
ملخص الجهاز:
"حسین خاکپور؛ دانشیارگروه الهیات، دانشگاه سیستان و بلوچستان الهام عباسی؛ کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان(نویسنده مسئول) چکیده در تفسیر روح المعانی آلوسی درباره سبب نزول سوره والعادیات دو روایت متفاوت از امام علی علیه السلام و ابن عباس نقل شده است.
لذا تحقیق حاضر قصد دارد به طور مستقل به بحث و بررسی دیدگاه حضرت علی علیه السلام و ابن عباس در مورد سبب نزول سوره والعادیات و در نهایت به نقد نظر آلوسی بپردازد؛ بر این اساس مقاله حاضر از این نظر دارای رویکردی نوین است.
این در حالی است که ابن عباس به هیچ وجه ادعایی مبنی براینکه الف و لام در والعادیات الف و لام عهد است و اینکه لفظ عادیات در این سوره اشاره به عادیات غزوه بدر دارد و یا نزول سوره در مورد غزوه بدر است، ندارد تا که الزام حضرت علی بر ایشان لازم آید و طبق نظر ایشان وجود اسبهای زیاد در این غزوه لازم باشد، بلکه ظاهر سخن ابن عباس حمل الف و لام بر جنس اسب است و اگر فرضا این الف و لام حمل بر الف و لام عهد شود و گفته شود که معهود اسبهایی هستند که پیامبر صلی الله علیه و سلم در سریهای به سوی بنی کنانه فرستادند باز هم بعید به نظر نمیرسد و اشکالی پیش نمیآید.
وجه جمع بین دو قول این است که: حضرت علی علیه السلام و ابن عباس بر آن اختلاف کردهاند هرکدام را یکی از مصادیق سوره بنامیم که در این صورت هر دو قول قابل پذیرش هستند چرا که یک آیه یا سوره میتواند مصادیق مختلفی داشته باشد و این سوره حمل بر شتران حجاج میشود چنانکه اسبهای جهاد را نیز شامل میشود."