خلاصة:
نقش همسران اهلبیت(ع) به دلیل جایگاه اجتماعی و پیوستگی آنان با امامان(ع)، یکی از نقشهای کلیدی در تاریخ اهلبیت(ع) است. نقش سیاسی اجتماعی بانو حدیث، همسر امام هادی(ع)، به سبب شرایط ویژه عصر امامت امام هادی(ع)، امام عسکری(ع) و امام زمان(ع) (عج)، از جمله موضوعات مهمی است که بازشناخت آن، افزون بر گشودن صفحههایی نو در تاریخ اسلام، موجب شناساندن بانوان ناشناخته، ولی تاثیرگذار خواهد بود.
تحقیق حاضر، با رویکرد تاریخی در صدد تبیین نقشهای سیاسی و اجتماعی همسر امام هادی(ع) با توجه به شرایط تاریخی زمانه حیات اوست که با استفاده از منابع تاریخ عمومی و تاریخ اهلبیت(ع) و بخشهای مغفولمانده در منابع، سامان یافته است.
بر اساس یافتههای این تحقیق، تحمل دشواریهای ناشی از فشارهای روانی و سیاسی دستگاه خلافت عباسی و نیز مدیریت بحران درون خانوادگی برآمده از تزاحم و تنوع آرای فرزندان امام هادی(ع)، از جمله نقشهای بانو حدیث در عصر امام هادی(ع) بود. در عصر امام عسکری(ع) نیز با توجه به جدیترشدن مسئله امامت دوازده امام، افزایش فعالیتهای ضدّ شیعی خلفای عباسی و کارگزاران آنها، ایجاد محدویت برای اصحاب و سفیران امام و نیز تنگشدن دایره ارتباطات امام و شیعیان، نقش بانوان در این دوره برجسته میشود. بارزترین نقشهای سیاسی و اجتماعی بانو حدیث در این دوره را میتوان همکاری برای رفع تحیر از جامعه شیعی و برنامهریزی برای حفظ باورهای مکتب اهلبیت(ع) و حفظ جان امام زمان(ع) به شمار آورد.
ملخص الجهاز:
"2. گزارشهای ناظر به پیش از پیوند با امام هادی7 در اثبات الوصیة گزارشی از اولین ملاقات امام هادی7 با این بانو آورده شده است؛ وقتی که سلیل، مادر امام حسن عسکری7 نزد امام علی النقی7 آمد، آن حضرت فرمود: سلیل از آفتها، گزندها، پلیدیها و ناپاکیها محفوظ است و به وی فرمود: بهزودی خدا حجت خود را به تو عطا خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد نماید؛ آنگونهکه پر از جور و ستم شد.
چرا در جریان تولد امام زمان7 هیچ رد پایی از حدیث دیده نمیشود؟ در هیچ یک از منابع موجود، پاسخ صریحی به این دو پرسش داده نشده است و میتوان احتمالات ذیل را با توجه به گزارشهای مرتبط مطرح کرد: ـ احتمال دارد چون بانو در خانه امام7 حضور داشت و مانند دیگر اهالی منزل تحت نظارت شدید جاسوسان بود، امام هادی7 حکیمه را که خارج از منزل بود، گزینه بهتری برای ثبت میلاد موعود میدانست.
بنابراین، مطلبی که دلالت بر وصی قرار دادن حدیث است، صحت دارد و شیخ مفید در کتاب الفصول العشرة این مطلب را بیان نموده و استدلال مناسبی هم جهت وصایت بانو آورده و مینویسد: «وصیت امام حسن7 که مشهور است به مادرش ـ به نام حدیث و با کنیه ام الحسن ـ نموده، در امور وقفی و صدقات و امضای آن بر اساس شرایط (موجود) است و اینکه در وصیت آن حضرت، نامی از فرزند منتظر او برده نشده است."