خلاصة:
معرفت نفس و تذکیه عقل با هر بار اقراء قرآن موجب تعالی مفسر از مرتبه آفاقی به انفسی می گردد. در این مرتبه مفسر به لایه های باطنی آیات الهی دست یافته، تفسیری از قرآن ارائه می کند که تفسیر انفسی نامیده می شود. نگارش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی ضمن معرفی تفسیر انفسی و مفسران برجسته آن، کیفیت رجعت را از دید انفسی مورد بررسی قرار می دهد. نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که رجعت، نوعی معاد جسمانی است که با تبیین ابن عربی از نفس و خصوصیات آن و تاثیر افکار او بر دیگر مفسران انفسی آغاز و در حکمت متعالیه صدرایی به شبهات وارده برآن پاسخ داده شده است. در خصوص کیفیت رجعت تا قبل از قرن معاصر تبیینی صورت نگرفته و تفسیر ارائه شده بر مبنای معاد و چگونگی آن است. در قرن حاضر، علامه طباطبایی، به بسط معاد جسمانی بر رجعت همت گماشته و امام خمینی (ره)، علامه حسن زاده آملی، علامه جوادی آملی به تبیین کیفیت رجعت پرداختند. آن چه از دید مفسران انفسی قابل برداشت است این است که رجعت با بدن عنصری امکان پذیر بوده و محذوریتی ندارد گرچه برای نفوس متعالی، رجعت به معنای بازگشت در هر زمان و هر مکان به عالم مادی و عالم برزخی و عالم ملکوتی بابدنی متناسب با هر نشئه امکان پذیر است.
Self-knowledge and wisdom refinement with each time of Qur'an reading will promote a commentator from the "worldly" state into an "ego-related" state، in which the commentator will obtain the inner layers of divine revelations and providea commentary of the Qur'an called anfosi(subjective) commentary. Using the descriptive-analytical method، this paper introduces subjective commentaryand prominent subjective commentators، and evaluates the quality of roj'ah(return) from the subjective point of view. There was no explanation for the quality of roj'ahuntil before the contemporary century، and the presented commentary was on the basis of Resurrection and how it occurred. It was in the current century that AllamehTabatabaitried to develop the bodily resurrection with roj'ah and Imam Khomeini (RA)، AllamehHassanzadehAmoli، and AllamaJavadiAmoli explained the quality of roj'ah. The results of this research show that roj'ah is a bodily resurrection which started with IbnArabi's explanation for the egoand its characteristics and his influence on other commentators، and the questions and doubts related to it were answered in Hekmat-e Mota'aliSadraei (MollaSadra's Transcendent Wisdom). What can be implied from the perspective of subjective commentators is that roj'ah is possible with the material body، although، for the transcendent egos، roj'ah means return at any time and place to the material world، purgatory world and heavenly world and is possible with a body tailored to each world.
ملخص الجهاز:
"در نتیجه تا زمان صدرا که سخن از معاد است معاد جسمانی است ولی تمامی خصوصیات بدن عنصری در آن لحاظ نمیشود کما اینکه علامه نیز به آن اشاره دارد اما در مورد رجعت ظاهرا اشکالی در بازگشت روح به همان بدن عنصری پیش نمیآید و این امر به دلیل اختلاف دو نشئه دنیا و آخرت است که در نظام آخرت تمامی خصوصیات نظام دنیوی وجود ندارد لذا کیفیت بازگشت نیز کمی متفاوت خواهد بود.
از دیدگاه علامه میتوان دوام بدن عنصری را در نشئه دنیا نتیجه گرفت و اگر با دیدگاه علامه جوادی آملی در خصوص استعداد پذیری بدن عنصری که به تازگی روح از آن جدا شده تلفیق گردد شاید بتوان نتیجه گرفت که امکان برگشت روح در زمان رجعت به بدن عنصری وجود دارد و این بدن عنصری میتواند سالم باشد کما اینکه در برخی گزارشات تاریخی نیز از سالم ماندن برخی اجساد خبر داده شده که میتواند ناظر به تعلق غیر ارادی نفس به تک تک اجزای بدن باشد و با تلفیق دیدگاه ابن عربی در خصوص نفوس بدکاران که در همین نشئه مادی باقی میمانند و دیدگاه صدرا در خصوص نفوس متوسطین شاید بتوان گفت که نفوس بدکاران نیز به دلیل تعلق نفس به بدن عنصری نتوانسته بهطور کامل قطع گردد لذا امکان اینکه بدن تعلق ضعیفی به نفس داشته باشد وجود داشته و رجعت بابدن عنصری امکانپذیر باشد همچنان که در آیات مربوط به رجعت چون (بقره: 259 و 243 و 55-56 و 72- 73 و 260) بازگشت نفس به جسم عنصری بوده است."