اندیشه‌ی سیاسی اسلام: مورد مطالعاتی "جهیمان العتیبی" مقالة

بازخوانی واقعهی اشغال مسجدالحرام در اول ماه محرم سال 1400 ه.ق به رهبری "جهیمان العتیبی" یکی از سرفصلهای مطالعاتی برای فهم ریشه های جریان تکفیر در جهان اسلام است. عطف به این واقعیت که ظرفیت های فکری حرکت جهیمان، جریانهای جهادی پس از خود را نیز تحت تاثیر قرار داده است، بازخوانی اندیشه ی سیاسی وی را ضروری می سازد. اهمیت "قیام جهیمان" به این مساله برمیگردد که سنتز خط فکری اخوان قدیم و مکتب حدیثی "البانی" و تئوری رهایی مطرح شده در احادیث "اشراط الساعه" است. به عقیده ی جهیمان، به دلیل ناصالح بودن حاکمان سعودی - بهدلایل مختلفی هم چون ترویج بدعت و فساد - از یک سو، و سکوت علمای دین در دفاع از حق، از سویدیگر؛ بر امت متدین و مسلمان واجب است که برای مبارزه با فتنه و بدعت قیام نمایند؛ حتی اگر این امر مصداق خروج بر حاکم مسلمان باشد. این حرکت متفاوت با سیاستبازیهای اخوانالمسلمین و چپهای اسلامی است و راه چاره را در نشانههای ذکرشده در روایات آخرالزمان جست وجو می کند و تنها راه نجات را در بازگشت به خلافت بر اساس سنت نبوی می داند که با قیام مهدی محقق خواهد شد. جهیمان با استناد به نشانههای روایی و رویاهای متواتر، "محمدبن عبدالله القحطانی" را مهدی موعود میداند که باید در کنار کعبه با وی بیعت کرد.

به‌عقیده‌ی جهیمان، به‌دلیل ناصالح‌بودن حاکمان سعودی - به‌دلایل مختلفی هم‌چون ترویج بدعت و فساد - از یک‌سو، و سکوت علمای دین در دفاع از حق، از سوی‌دیگر؛ بر امت متدین و مسلمان واجب است که برای مبارزه با فتنه و بدعت قیام نمایند؛ حتی اگر این امر مصداق خروج بر حاکم مسلمان باشد. این حرکت متفاوت با سیاست‌بازی‌های اخوان‌المسلمین و چپ‌های اسلامی است و راه چاره را در نشانه‌های ذکرشده در روایات آخرالزمان جست‌وجو می‌کند و تنها راه نجات را در بازگشت به خلافت بر اساس سنت نبوی می‌داند که با قیام مهدی محقق خواهد شد. یکی از ریشه‌ها و عوامل پیدایش جریان‌های سلفی تکفیری جدید، قیام "جهیمان بن محمد بن سیف عتیبی" در سال 1979 میلادی و اشغال مسجدالحرام و ادعای ظهور مهدی است. حادثه‌ی اشغال مسجدالحرام نقطه‌ی عطفی در میان جریان‌های سلفی بود و تأثیرات چشم‌گیری بر جریان‌های سلفی پس از خود داشت و آن‌ها را بیش‌تر به‌سمت جهادی‌شدن و اقدامات خشن پیش برد؛ تا جایی که برخي از مسئولین ارشد سعودی گفتند: «ما جهیمان را کشتيم و افکارش را صادر کردیم» (احمد، 2011: 32). 3. لزوم مقابله با حضور مسیحیان و شیعیان در مملکت جهیمان در یکی از رسائل خود می‌گوید: «ملک عبدالعزیز، اخوان را که در راه خدا هجرت می‌کردند، جهاد می‌کردند، به بیعت خود خواند بر اساس کتاب و سنت؛ سپس آن‌ها در رکاب او جهاد کردند و سرزمین‌ها را فتح کردند و برای او غنایم و خمس و فیء را می‌‌فرستادند به اعتبار این‌که او امام مسلمین است.