خلاصة:
روش سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS) که به شماره منحنی (CN) معروف است یکی از روش های متداول در برآورد مستقیم رواناب حاصل از بارش های 24 ساعته است. این روش با در نظر گرفتن ویژگی های خاک، وضعیت هیدرولوژیکی زمین و نیز کاربری آن، مقدار رواناب حاصله از یک بارش را در بخش های مختلف حوضه برآورد می کند. در این مقاله با استفاده از روش فوق مقدار رواناب حاصل از بارش های 24 ساعته برای حوضه سد یامچی (اردبیل) تهیه شده و فاکتورهای تاثیرگذار در تولید رواناب در بخش های مختلف حوضه مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق از آمار بارش های 24 ساعته با دوره بازگشت 5، 25، 50 و 100 ساله استفاده شده است. همچنین با استفاده از تلفیق لایه گروه های هیدرولوژیکی خاک، نوع کاربری و وضعیت هیدرولوژیکی، لایه شماره منحنی (CN) به دست آمد که با استفاده از روابط موجود در مدل، مقدار نگهداشت سطحی خاک و نفوذ برای حوضه محاسبه و در نهایت مقدار رواناب تولیدی حوضه برآورد شد. نتایج تحقیق نشان داد که بیشترین پتانسیل تولید رواناب در بخش های شمالی و غربی حوضه است که با کاربری بایر و نفوذپذیری پایین مشخص شده اند. همچنین برآورد حجم بارش های تبدیلی به رواناب برای چند دوره نشان داد که با افزایش طول دوره، درصد بیشتری از بارش به رواناب تبدیل می شود. برای مثال مقدار رواناب تولیدی از کل بارش در دوره بازگشت 5 ساله از 39 درصد به 55 درصد در دوره 100 ساله می رسد.
ملخص الجهاز:
در این مقاله با استفاده از روش فوق مقدار رواناب حاصل از بارش های ٢٤ ساعته برای حوضه سد یامچی (اردبیل ) تهیه شده و فاکتورهای تأثیرگذار در تولید رواناب در بخش های مختلف حوضه مورد بررسی قرار گرفته است .
از جمله کارهای انجام شده در این زمینه می توان به کار زی هواشی و همکاران در سال ٢٠٠٩ اشاره کرد که میزان رواناب و کاهش اولیه بارش را برای منطقه ای از بیجینگ ١، با استفاده از روش شماره منحنی سازمان حفاظت خاک آمریکا (SCS)٢ انجام دادند (زیهواشی و همکاران ، ٢٠٠٩).
در این رابطه S مقدار نفوذ را به میلی متر و CN شماره منحنی را نشان می دهد رابطه ٣: (رجوع شود به تصویر صفحه) برای اینکه بتوانیم مقدار رواناب تولید شده در هر بخش از حوضه را محاسبه و پهنه بندی کنیم از رابطه ٤ استفاده می کنیم (مهدوی ١٣٨٤: ص ١٥٢).
(رجوع شود به تصویر صفحه) رابطه ٤ برای این کار لایه نفوذ بارش (s) و بارش را با استفاده از رابطه ٤ در محیط نرمافزار Arc Map تلفیق کرده و نقشه های رواناب با دورههای بازگشت مورد نظر را بدست آوردیم (شکل ٨).
جدول ٦: حجم رواناب وبارش در حوضه برای دوره بازگشت های مختلف (رجوع شود به تصویر صفحه) روی هم گذاری نقشه رواناب با لایه بارش و لایه های گروه هیدرولوژیکی خاک، کاربری و پوشش گیاهی نشان می دهد که الگوی غالب در نقشه رواناب بیش از همه از لایه گروههای هیدرولوژیکی خاک تأثیر پذیرفته است و لایه کاربری زمین در رتبه بعدی قرار دارد.