خلاصة:
یکی از چالشهای جدید اختیار که بر پایه برخی یافتههای علوم تجربی مطرح شده، چالشی است که وگنر درباره شهود همگانی ما از اختیار مطرح کرده است. او متاثر از برخی یافتههای علوم عصبشناسی و روانشناسی به این نتیجه رسید که شهود اراده آگاهانه، یک شهود تفسیرگرایانه و غیر مستقیم از نیروی علّی اراده است و به همین دلیل ارزش معرفتی ندارد. از نظر او، تجربه اراده آگاهانه یک فریب است که ذهن ما آن را طی یک فرایند روانشناختی تولید میکند. این مقاله پس از بیان دیدگاه وگنر درباره توهم اراده آگاهانه، با استفاده از مبانی ملاصدرا آن را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که شواهدی که وگنر برای رسیدن به مقصود خود بیان کرده، تام نیستند و مطلوب او را اثبات نمیکنند. در حکمت متعالیه، علم انسان به اراده آگاهانه یک شهود مستقیم و بیواسطه است، و دیدگاه وگنر درباره تفسیرگرایانه بودن این شهود، صرفا یک ادعاست که شواهد معتبری ندارد، از این رو نمیتواند با علم حضوری انسان به اراده آگاهانه مقابله کند.
ملخص الجهاز:
وگنر ارادۀ پدیداری را ـکه وجهۀ آگاهانۀ اراده به حساب میآیدـ در نقطۀ مقابل افعال ناآگاهانۀ ناشی از ارادۀ تجربی قرار میدهد؛ یعنی ارادهای که احساس میشود و آگاهانه است، اما در ایجاد عمل نقشی علی ندارد.
این دو مسیر پردازشی به طور موازی طی میشوند؛ اما پردازش فکر آگاهانه ـ طبق آنچه بنجامین لیبت، دانشمند عصبشناس بیان کرده است،<FootNote No="9" Text=" بنجامین لیبت در اثر انجام یک سری آزمایشها به این نتیجه رسید که چنین نیست که انسان ابتدا اراده کند و بعد مغز به کار بیفتد و فرمان اراده را اجرا کند و در نتیجۀ آن اندامها حرکت کنند، بلکه این مغز انسان است که 400 میلیثانیه قبل از عمل به صورت ناآگاهانه فرایند اراده را آغاز میکند و انسان تنها حدود 200 میلیثانیه قبل از عمل، از تصمیم مغز آگاه میشود (ر.
"/> حدود 200 میلیثانیهـ قبل از انجام عمل به اتمام میرسد، در حالی که پردازش برای انجام عمل به همین اندازه بیشتر طول میکشد؛ در نتیجه همیشه فکر دربارۀ عمل، قبل از خود عمل ظاهر میشود و چون فاصلۀ زمانی میان آنها کم است و در واقع مجاورت زمانی میان آنها برقرار است، ذهن ما این مجاورت را از روی اشتباه به علیت تفسیر میکند (Wegner, 2004: 649-656; Andersen, 2002: 1-7).
او همچنین برای اثبات خارج بودن ارادۀ پدیداری از زنجیرۀ علی عمل، از مثالهایی استفاده میکند که در آنها عمل ارادی از تجربۀ اراده منفک شده است.