خلاصة:
مطالعه و برنامهریزی برای دستیابی به آینده اقتصادی بهتر جایگاه مهمی در تفکرات سیاست گذاران اقتصادی هر کشور از جمله ایران دارد. اما دستیابی به آینده مطلوب و پایدار اقتصادی نیازمند پاسخ به این سوالات است که گذشته اقتصاد ایران از طریق چه عوامل و سیاستهایی تحت تاثیر قرار گرفته است؟ و یا چه عواملی مسیر آینده اقتصاد ایران را تعیین میکنند؟ بر این اساس مطالعه روندهای گذشته اقتصاد ایران و شناسایی برخی از عوامل تاثیرگذار بر آینده اقتصادی ایران با هدف نگارش سناریوهای اقتصاد ایران و اثرات امنیتی این سناریوها در افق زمانی 5 ساله مورد توجه قرار گرفت. به این منظور، از روش سناریونگاری با رویکرد عدم قطعیت بحرانی استفاده شد. جهت تدوین سناریوهای آینده اقتصاد ایران، نیروهای پیشران دارای عدم قطعیت بحرانی با استفاده از پرسشنامههای تکمیل شده توسط خبرگان اقتصادی شناسایی شدند. بر این اساس، دو عدم قطعیت تحریمهای اقتصادی بینالمللی و قیمت نفت به عنوان عدم قطعیتهای بحرانی اقتصاد ایران انتخاب شدند تا از تلاقی حالتهای حدی این دو عدم قطعیت چهار فضای سناریویی از آینده اقتصاد ایران ایجاد شود.
بر اساس نتایج حاصل از نگارش این سناریوها، اقتصاد ایران در سه سناریو و با شدت و ضعف با کاهش رشد اقتصاد در آینده روبرو خواهد شد و تنها در یک سناریو شرایط رشد و توسعه اقتصادی بدون وجود مانع جدی فراهم میشود. از نقطه نظر امنیتی نیز در سه سناریو ذکر شده و به تبع تغییرات صورت گرفته در اقتصاد، ایران با مشکلات امنیتی با منبع منطقهای، فرامنطقهای و داخلی روبرو خواهد شد.
ملخص الجهاز:
2-1-1- قیمت نفت و درآمدهای نفتی نفت مهمترین منبع درآمدی برای کشورهای صادرکننده نفت نظیر ایران است که علاوه بر تامین بخش عمدهای از منابع مالی ایران، تاثیر بسیاری نیز بر دیگر بخشهای اقتصاد دارد.
افزایش یا کاهش حجم سرمایهگذاری مستقیم خارجی به شدت وابسته به تحریمهای اقتصادی است و با توجه به وجود عدم قطعیت در لغو تحریمهای اقتصادی، میتوان گفت که سرمایهگذاری مستقیم خارجی نیز با عدم قطعیت در آینده اقتصاد ایران همراه است.
در افق زمانی 5 سال آینده انتظار میرود که حجم تجارت ایران تحت تاثیر تحریمهای اقتصادیقرار داشته باشد و بر این اساس میتوان گفت که تغییرات این متغیر در آینده با عدم قطعیت همراه است.
جدول 1- عوامل کلیدی همراه با عدم قطعیت موثر بر اقتصاد ایران ( به تصویرصفحه رجوع شود) منبع: یافتههای پژوهش به همین منظور و در قدم اول، روند حرکتی مهمترین متغیرهای اقتصادی تاثیرگذار بر اقتصاد ایران در بخش قبل و با استفاده از مرور ادبیات مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت و با توجه به نحوه تغییرات این متغیرها در گذشته اقتصاد ایران، یازده متغیر به عنوان متغیرهای همراه با عدم قطعیت شناسایی شد که فهرست این متغیرها در جدول 1 قابل مشاهده است.
اما از آنجا که ثبات سیاسی و ثبات اقتصادی با توجه به دو شاخص اجماع و پراکندگی از عدم قطعیت کمتری برخوردار هستند، میتوان گفت که قیمت نفت و تحریمهای اقتصادی عدم قطعیتهای بحرانی و نهایی انتخاب شده در این پژوهش برای نگارش سناریوهای آینده اقتصاد ایران خواهند بود.