خلاصة:
شیخ حر عاملی (1104-1034) که یکی از نامداران در عرصة علم حدیث و فقاهت است، در کتاب «خلق الکافرومایناسبه» که پیش از این با عنوان«خلق الکافر»چاپ شده، به موضوع چرایی خلقت کفّار پرداخته است.
در این کتاب ارزشمند از سویی به شرح روایات جبر واختیار پرداخته و به شبهات حول این مسئله پاسخ داده و از سویی دیگر برخی از روایات طینت و مسائلی مانند قضا و قدر و ارادة الهی را مطرح کرده و به رد و پاسخ به شبهات حول آن پرداخته است.
ملخص الجهاز:
منابعی که به نام کتاب اشاره دارند مرحوم شیخ حر در ابتدای نسخه قبل از آغاز خطبه به خط خویش نام کتاب را این چنین ذکر میکند: «رسالة فی علة خلق الکافر تألیف العبد محمد بن الحسن الحر العاملی عفی الله عنه».
ظاهرا شیخ از کتاب خود برای اختصار چنین یاد کرده است؛ کما اینکه ﺩﺭ کتاب «أﻣﻞ ﺍﻵﻣﻞ» ﺍﺯ این ﺭﺳﺎﻟﻪ نیز ﺑا ﻧﺎﻡ «ﺭﺳﺎلة ﻓﯽ ﺧﻠﻖ ﺍلکاﻓﺮ ﻭ ﻣﺎ یناﺳﺒﻪ» 9 یاد کرده ﺍﺳﺖ، چون شیخ در أمل الآمل در مقام نوشتن ترجمه خود می باشد اسامی تالیفات خویش را با اشاره ای به موضوع ومحتوای کتاب نقل میکند مثلا در ذکر کتاب الإثنی عشریة فی رد علی الصوفیة چنین می آورد: « ورسالة فی الرد علی الصوفیة تشتمل علی اثنی عشر بابا واثنی عشر فصلا فیها نحو ألف حدیث فی الرد علیهم عموما وخصوصا فی کل ما اختصوا به 10» وکلمه «وما یناسبه» در ادامه ذکر نام کتاب برای توضیح در باب محتوای کتاب بوده است.
13 ظاهرا شیخ آقا بزرگ هم به تبع از أمل الآمل نام این کتاب را چنین نقل کرده است در حالی که در توضیحات بعد از آن می فرماید که: «این نسخه را در مکتبه خوانسار دیده است» اما کاتب نسخه مذکور قبل از کتابت خطبه نام کتاب را چنین می نویسد: «خلق الکافر والغرض منه صنفها الفاضل العلامة الشیخ محمد الحر العاملی رفع الله درجته»، وشیخ آقا بزرگ فقط همین نسخه را رؤیت کرده است، اگر ایشان نسخه به خط خود شیخ حر را رؤیت کرده بود مطمئنا اسم کتاب را «خلق الکافر ومایناسبه» نقل نمی کرد.