خلاصة:
تاریخ معاصر افغانستان به علت ریشهدار بودن سنتهای قبیلهای، کمتر شاهد تغییر و تحول در نظم موجود سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. با این وجود مقاطع خاصی از تاریخ این کشور به اصلاح گرایی نامگذاری شده که درآن اصلاحگران درپی تغییرات وضع موجودبودند.مشخصا دورة امانالله و دورة حکومت کمونیستی به علت گسترة اصلاحات از اهمیت خاص برخوردار است. این نوشتار درصدد پاسخ به این سوال است که جایگاه شعیان افغانستان درجریان اصلاحات چه بوده و چه اهدافی را تعقیب میکردند؟ شیعیان افغانستان که از دیرزمان، تحت فشار همهجانبة حکومتها قرار داشتند وشیعهبودنشان بهانة برای این فشارها و ستمهابود، از هرتغییری که رفع تبعیض قومی و مذهبی را در پیداشته باشد، حمایت می‌کردندوحمایت از امان الله خان به جهت اقدامات وی در راستای رفع تبعیضات قومی و مذهبی، حمایت اولیه و نقش فعال در دوره حکومت کمونیستی به منظور رفع سیاست انحصارگرایانه قومی وقبیله ای و سرانجام پیشتازی شیعیان در عدالت خواهی اجتماعی در دوره پسا کمونیستی، از نمونه های بارزی این استقبال است. (فرضیه) هدف این نوشتار بررسی نقش و جایگاه شیعیان درجریان اصلاحگرای افغانستان(حمایت ازنظم جدیدتاپیشتازی در عدالت خواهی)میباشد.(هدف) دسترسی به این هدف،از طریق مطالعه اسنادی و روش تحلیلی میسر خواهدبود.(روش) راه برون رفت از مشکلات کنونی افغانستان، همچنان که شیعیان خواهان آنند، همزیستی مسالمت آمیز قومی و مذهبی بربنیاد عدالت اجتماعی استوارخواهد بود.(یافته)
ملخص الجهاز:
ایـن نوشتار درصدد پاسخ به این سوال است که جایگاه شعیان افغانستان درجریان اصلاحات چه بوده و چه اهدافی را تعقیب میکردند؟ شیعیان افغانستان که از دیر زمان ، تحت فشار همه جانبۀ حکومت هـا قـرار داشتند و شیعه بودنشان بهانۀ برای این فشارها و ستم ها بود، از هر تغییری که رفـع تبعـیض قـومی و مذهبی را در پیداشته باشد، حمایت میکردند و حمایت از امان الله خـان بـه جهـت اقـدامات وی در راستای رفع تبعیضات قومی و مذهبی، حمایت اولیه و نقـش فعـال در دوره حکومـت کمونیسـتی بـه منظور رفع سیاست انحصارگرایانه قومی وقبیله ای و سرانجام پیشـتازی شـیعیان در عـدالت خـواهی اجتماعی در دوره پسا کمونیستی، از نمونه های بارزی این استقبال است .
نوشتار حاضر سه مقطع خاص را موردمطالعه قرار داده است تا نقش شیعیان در اصـلاح خـواهی و تغییر وضعیت موجود به خوبی روشن گردد، و این امر نشان خواهد داد که در تاریخ پرآشوب این کشور هرجا وهرگاه حرف از رفع تبعیض بوده است از زمان امان الله خان ، دورة کمونیستی و سرانجام جنـبش عدالت خواهی در افغانستان پساکمونیستی، شیعیان ازآن حمایت کرده اند.
ـ حمایت هزاره ها از امان الله خان اصلاحات امان الله که در افغانستان سنتی اقدامات پیش از موعد و بیش از نیاز بحساب میآمد بـا واکنش تند و شورش های مردمی مواجه شد، البته انگیزه های متفاوتی پشت ایـن شـورش هـا نهفتـه بود، از اغراض استعماری انگلیس گرفته تارقابت های قبایلی بر سر تصاحب قدرت !، در این میان حکم تکفیر امان الله از سوی عالمان افراطی، توجیه گر شرعی این شورش ها بود کـه هرچنـد در بیـرون از افغانستان مورد تایید علمای ترکیه ، هند و حتی مراجع عظام عراق قرار نگرفت و آن را دسیسه استعمار خواندند،٢٠ در داخل افغانستان اما توانست اعتراضات گستردة علیه امان الله را هدایت کند که در نهایت به سقوط حکومت وی و نابودی دست آوردهای اصلاحی او انجامید.
(
, 
, 
)
