خلاصة:
حاکمیت قانون، به مفهوم تحدید قدرت خودسرانه دولت بهمنظور حفظ حقوق و آزادیهای بنیادین فردی از ارکان اساسی دموکراسی است. از سوی دیگر در عرصه بینالمللی، حاکمیت قانون ابزاری در جهت حفظ صلح و امنیت بینالمللی ترویج و اعتلای حقوق بشر و پایبندی ارکان تصمیمگیر به مقررات پذیرفتهشده است. با توجه به ساختار و واقعیتهای حاکم بر جامعه بینالمللی، مفهوم حاکمیت قانون در عرصه بینالمللی بهصورت متفاوتی از حقوق داخلی اعمال خواهد شد. حاکمیت قانون در حقوق بینالملل به مفهوم محدودیت حاکمیت و اختیارات دولتها از طریق قواعد و مقررات حقوقی است. دیوان بینالمللی دادگستری بهعنوان ارگان قضایی اصلی ملل متحد که از صلاحیت عام برخوردار است، در برقراری و حفظ حاکمیت قانون در جامعه بینالمللی نقش اساسی و محوری دارد. در واقع دیوان بینالمللی دادگستری در جریان رسیدگی قضایی خود و در کنار حلوفصل اختلافات مطروحه بهعنوان یک وظیفه سازمانی به برقراری و تقویت حاکمیت بینالمللی قانون نیز مبادرت میورزد. هدف پژوهش حاضر بررسی روشهایی است که دیوان برای برقراری و تقویت حاکمیت بینالمللی قانون از آنها استفاده میکند.
ملخص الجهاز:
ديوان بين المللـي دادگسـتري بـه عنـوان ارگـان قضايي اصلي ملل متحد که از صلاحيت عام برخوردار است ، در برقراري و حفظ حاکميت قـانون در جامعۀ بين المللي نقش اساسي و محـوري دارد.
در اين قسمت ضـمن ارائۀ مثال هايي از رويۀ قضايي ديوان بين المللي دادگستري ايـن مسـئله بررسـي مـيشـود کـه چگونه ديوان از طريق احراز قواعد عرفي موجبات تعيين قواعـد حقـوقي و در نتيجـه حاکميـت قانون در روابط بين المللي را فراهم مي آورد؟ در قضيۀ «تعهد بـه تعقيـب يـا اسـترداد» ديـوان ممنوعيـت شـکنجه را بخشـي از حقـوق بين الملل عرفي در نظر گرفت که واجد خصيصۀ آمره است .
para :٢٠١٢ ,ICJ Rep) در ايـن قضـيه ديـوان جايگـاه ممنوعيـت شکنجه و ماهيت حقوقي آن در حقوق بين الملل را تبيـين مـيکنـد و از ايـن طريـق موجبـات استقرار حاکميت قانون را فراهم مي آورد.
اعمال بررسي قضايي توسط ديـوان بـين المللـي دادگستري از طريق تفسير قطعنامه هاي ارگان هاي سياسي ملـل متحـد بـه تحکـيم حاکميـت قانون در نظام ملل متحد نيز کمک شايان توجهي مـي کنـد.
ديـوان بـين المللـي دادگسـتري از طريق تفسير قطعنامه هاي مجمع عمومي و شوراي امنيت قلمرو صلاحيت و محدودة اختيـارات قانوني اين دو رکن اصلي ملل متحد را براساس مقررات حقوق بين الملـل مشـخص مـي کنـد.
ديـوان بـين المللـي دادگسـتري به عنوان ارگان قضايي اصلي ملل متحد در جهت استقرار حاکميت بين المللي قانون از روش هاي مختلفي استفاده مي کند.
Act – dependent Judicial Review of Security Council and General Assembly Resolutions, Enhancing the Rule of Law Through the International Court of Justice, Giorgio Gaja, Jenny Grote Stoutenburg,Brill Nijhoff.