خلاصة:
ایام العربها بهعنوان بخشی از تاریخ عرب، همواره مورد توجه مورخان تاریخ اسلام و عرب قرار داشته و بخشی از مطالعات آنان را تشکیل داده است؛ اما در این میان توجه اصلی این مورخان بر جنبههای ادبی و بلاغی آن بوده و کمتر به بررسی مقوله و مفهوم جنگ نزد قبایل عرب بیابانگرد پرداختهاند. این در حالی است که با بررسی شرایط جغرافیایی و نظام قبیلهای موجود در شبهجزیره عربستان پیش از اسلام، جنگ بهعنوان واقعیتی انکارناپذیر از حیات اجتماعی عرب تلقی میگردیده است. با توجه به خلاء پژوهشی موجود در این زمینه، این پژوهش بر آن است تا با بررسی زمینههای جامعهشناسی ایامالعربها، مسئله جنگ را نزد اعراب (عرب بادیهنشین) پیش از اسلام موردپژوهش قرار دهد. فرضیه این پژوهش آن است که به نظر میرسد اعراب، فراسوی نگاه اقتصادی به جنگ، جهت تامین معیشت خود، آمال دیگری را در آن جستجو میکردند. آنان جنگ را نه تنها نوعی راهزنی و دزدی به حساب نمیآوردند، آن را همچون ورزشی محبوب که در آن قهرمانان قبیله از جایگاه والایی برخوردار بودند مینگریستند؛ ضمن آن که برتریطلبی، کسب افتخار و شرافت، شجاعت، جوانمردی و در نهایت سعادت خود را در آن جستجو میکردند.
As part of Arabs’ history، Ayyām al-ʿArab has always been a focus of attention for the historians studying the history of Islam and Arabs. However، their main concern has been literary and rhetorical aspects and they have been less concerned with the concept and phenomenon of battles among the nomad Arab tribes. This is while against the backdrop of geographical conditions and the dominant Pre-Islamic tribal system of Arabian Peninsula، battles were perceived as an integral reality of the Arabs’ social life. Studying the sociological contexts of Pre-Islamic battles، known as Ayyām al-ʿArab، and aiming at filling the existing research gap، this paper attempted to study the issue of warfare as Pre-Islamic Arabs perceived it. The hypothesis of this study is that it seems Arabs، beyond having an economic view of warfare، to secure their livelihoods، sought other purposes in battles. They considered warfare not as a form of banditry but as a popular sport in which the tribe's heroes enjoyed high positions. In addition، they sought hegemony، honor and dignity، courage، chivalry and eventually their salvation in it.
ملخص الجهاز:
جنگ نزد عرب پیش از اسلام * سجاد دادفر چکیده ایام العرب ها به عنوان بخشی از تاریخ عرب ، همواره مورد توجه مورخان تاریخ اسلام و عرب قرار داشته و بخشی از مطالعات آنان را تشکیل داده است ؛ اما در این میان توجه اصلی این مورخان بر جنبه های ادبی و بلاغی آن بوده و کمتر به بررسی مقوله و مفهوم جنگ نزد قبایل عرب بیابـان گـرد پرداختـه انـد.
(جعفریان ، ١٣٧١: ٧٦) هرچنـد بـسیاری از جنـگ هـا بـه منظور تحقق اهداف اقتصادی و متناسب با چارچوب سنت های قبیله ای بود، اما با توجه به تکرار و تعدد جنگ های عرب بادیه نشین و مضمون برخی از اشعار، به نظر میرسـد از دیدگاه آنان ، این جنگ ها نه تنها نوعی راهزنی و دزدی بـه حـساب نمـیآمـد، بلکـه نوعی ورزش محبوب به شمار میرفـت کـه در آن قهرمانـان قبیلـه از جایگـاه والایـی برخوردار بودند.
چنان چه ، القطامی شاعر در این باره سروده است : «از قبیله ضـباب بـر حلال یورش بردیم و با قبیله ضبه به جنگ پرداختیم و گاهی بر برادرمان بکـر تـاختیم ، آن هنگام که کسی را نیافتیم تا با او بجنگیم در بین خود و بـا هـم بـه نبـرد پـرداختیم » (حتی، ١٩٦٥: ٣١/١؛ امین ، ١٩٦٥ :٩) زندگی اعراب بادیه نشین ، با توجه به ساختار نظام قبیله ای، از ویژگیهـای خـاص و گاه متناقض برخوردار بود.