خلاصة:
هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین رویکردها در شناسایی و علاج تزاحم مسائل فقه سیاسی است. در این پژوهش با شیوهی توصیفی- تحلیلی مصادیقی از مسائل فقه سیاسی، مانند: بیع سلاح به دشمنان دین، حفظ کتب ضاله و ولایتپذیری سلطان جائر مورد بررسی قرار گرفتهاند. نتایج حاکی از آن است که میتوان ضوابطی را در رویکرد عملی فقها پیدا کرد که از جملهی آنها بهرهگیری از حکم عقل و مقاصد شریعت برای وصول به معیار اهم در عرصههای تزاحم و توجه به ویژگیهای حکم در شناخت تزاحم است. شناسایی عرصههای تزاحم در گرو: "تحلیل مصلحتمحور مسائل سیاسی"، "تحلیل ادلهی مسائل فقه سیاسی در پرتوی مقاصد شریعت"، "تفکیک عناوین ثانوی از احکام اولی" و "لزوم عمومیت ادلهی حکم در وقوع تزاحم" است. مصادیق تحلیل مقاصدمحورانهی نصوص در جهت شناسایی معیار اهم از مهم، و بهرهگیری از حکم عقل در جهت تحقق به معیار اهم نیز بهعنوان رویکرد عملی فقها در برخورد با ضوابط علاج تزاحم در این پژوهش مورد توجه واقع شده است.
ملخص الجهاز:
نتايج حاکي از آن است که ميتوان ضوابطي را در رويکـرد عملـي فقها پيدا کرد که از جمله ي آن ها بهره گيري از حکم عقل و مقاصد شريعت براي وصول به معيار اهم در عرصه هاي تزاحم و توجه به ويژگيهاي حکـم در شـناخت تـزاحم اسـت .
يادآور مي شود که هـدف ايـن مقالـه ، حل مسائل فقهي اشاره شده نيست ، بلکه تبيين رويکردها در شناسايي و علاج تزاحم است ؛ به ويژه شناخت ابعاد مختلف رويکرد امام خميني (ره ) به عنوان فقيهي که با تکيه بر اهـداف سياسي اسلام ، به اجتهاد حکومتي پرداخته اند، مورد اهتمام اين نوشتار واقع شده اسـت .
در اين راستا امام خمينـي(ره ) نصـوص وارده در ايـن مسـاله را در سـايه ي حکـم عقــل و مصـلحت تفسـير مـي کننـد و بــراي روشن ساختن نظر خود به چند موقعيت اشاره ميکنند که در همه ي آن ها عقل ، بـا هـدف حفظ حکومت اسلامي ، فرماني مصلحتي صادر ميکند: - شرايطي که کفار با مسلمانان در دفع يک دشمن قوي متحد باشـند و شکسـت آن دشمن بدون در اختيار نهادن سلاح به کفار ميسر نباشد؛ در اين زمان حتي ممکـن اسـت مصلحت چنين باشد که سلاح مجانا در اختيار گروه کفار قرار گيرد.
قـم :دفتـرانتشـارات اسلامي ،جامعه مدرسين حوزه علميه قم ،چاپ دوم .