ملخص الجهاز:
"» در این هنگامه که صدای ایران و ایرانی خاموش شده بود و کسی از گذشتهء با عظمت یاد نمیکرد فردوسی بسرودن شاهنامه دست زد و با این حماسهء ملی در گوش غفلت زدهء ایرانیان سرود مجد و بزرگی زمزمه کرد و در برابر چشمان خیه شده به بزرگی عرب دور نمائی از گذشتهء پر افتخار گسترد.
این مطلب قابل انکار نبوده و نیست ولی آنچه اهل تاریخ و ادب راجع بگذشتهء ایران در کتابهای خود نوشته‌اند تأثیر نافذی در افکار و احساسات عمومی نداشته و برای اینکه اثر نامطلوب سلطهء عرب کم شود و تارهای قومیت با هتراز آید بایستی قریحهء توانائی چون موهبت (1)-گویا مطلع قصیده چنین بود:غنینا بالطبول عن الطول بی‌مانند فردوسی بکار افتد و امواجی خروشان از روح متلاطم وی بجنبش آید تا نفوس خامل و افسرده و تن بعبودیت سپرده را بحرکت آورد.
*** امر مسلم اینست که هنوز راجع باستادان سخن پارسی بحث‌هائی مستفیض و مستوفی و موجه و مفید صورت نگرفته است و نسل معاصر از گنجینهء بیمانندی که گذشتگان بجای گذاشته‌اند و بدون شائبهء مجاز و مجامله مایهء افتخار ایرانست بی- اطلاعند،و این مهم صورت نمی‌گیرد مگر اینکه تنی چند اهل ادب و تحقیق که بیکی از گویندگان ارادت می‌ورزند او را معرفی کنند و در این معرفی باید جهد و تلاش نویسندگان علاوه بر کلیات متوجه نشان دادن سبک خاص او شود مخصوصا مزایای خاص او را از حیث فکر نشان دهند."
(
, 
, 
)
