خلاصة:
از موضوعات چالشبرانگیزی که امروزه در ایران به بیتابعیتی کودکان منجر میشود، عدم امکان انتقال تابعیت از مادر به کودک است. این درحالی است که فرزندان متولدشده از پدران ایرانی تحت هر شرایطی تابعیت ایران را بهدست میآورند. چنانکه پیداست این مسئله نوعی نابرابری و محرومیت را در بهدست آوردن تابعیت ایرانی کودکانِ بهدنیا آمده از مادران ایرانی سبب شده که اثر قانونی آن را میتوان در سلب مزایای شهروندی و موانعی یافت که در بندهای 4 و 5 مادۀ 976 قانون مدنی و ماده واحدۀ مصوب سال 1385ش مقرر شده است. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است، به بررسی و تحلیل مواد قانونی یادشده در پرتو دیدگاههای فقهیـ حقوقی پرداختهایم. یافتهها و نتایج پژوهش نشان میدهد که منشأ نابرابری بین پدر و مادر ایرانی در انتقال تابعیت به فرزندان را میتوان در بهرسمیت شناخته نشدن ازدواج مادر ایرانی با تبعۀ خارجی از طرف دولت و نابرابری جنسیتی در انتقال تابعیت از مادر به فرزند دانست که رفع هر دوی این موارد نهتنها با هیچ محذوریت شرعی همراه نیست، بلکه با روح شریعت اسلامی سازگارتر است.
ملخص الجهاز:
يافته ها و نتايج پژوهش نشـان مـيدهـد که منشأ نابرابري بين پدر و مادر ايراني در انتقال تابعيت به فرزندان را ميتـوان در بـه رسـميت شناخته نشدن ازدواج مادر ايراني با تبعۀ خارجي از طرف دولت و نابرابري جنسـيتي در انتقـال تابعيت از مادر به فرزند دانست که رفع هر دوي اين موارد نـه تنهـا بـا هـيچ محـذوريت شـرعي همراه نيست ، بلکه با روح شريعت اسلامي سازگارتر است .
Un high Commissioner for Refugees پرسش اصلي پژوهش ما اين است که اعطاي تابعيت ايراني به فرزندان مادران ايراني با چـه موانع حقوقي همراه است ؟ و در اين راستا به دو موضوع يا مسئلۀ مهم خواهيم پرداخت : نخست ، به رسميت شناخته نشدن ازدواج مادر ايرانـي بـا تبعـۀ خـارجي از طـرف دولـت کـه تبعـات آن گريبان گير فرزندان حاصل از آن ازدواج نيز ميشود؛ دوم ، نابرابري جنسيتي ١ در انتقـال تابعيـت از مادر به فرزند.
تابعيت فرزندان مادران ايراني مطابق مادة واحدة مصوب ٢ مهر ١٣٨٥ مادة واحده و دو تبصرة قانون «تعيين تکليف تابعيت فرزندان حاصـل از ازدواج زنـان ايرانـي بـا مردان خارجي» مقرر ميدارد: «فرزندان حاصل از ازدواج زنان ايراني بـا مـردان خـارجي کـه در ايران متولد شده يا حداکثر تا يک سال پس از تصويب ايـن قـانون در ايـران متولـد مـيشـوند، ميتوانند بعد از رسيدن به سن هجده سال تمام تقاضاي تابعيـت ايرانـي نماينـد.
Fisher, Statelessness in the Gulf Cooperation Council (gcc) (2015): Gender Discrimination beyond Nationality Law, Institute on Statelessness and Inclusion, Available at: http://www.
UN High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2014), Background Note on Gender Equality, Nationality Laws and Statelessness, Available at:http://www.
Waas, Laura Ellen (2008), Nationality matters: statelessness under international law, Available at: http://www.