بررسی سیر تحول نظریات حکمرانی در نظام آموزش عالی و دانشگاه‌ها جهت ارتقاء بهره‌وری مقالة

آموزش عالی ایران در دو دهه گذشته با چالش‌ها و مسائل متعددی مواجه شده است. گسترش کمی دانشگاه‌ها، کثرت موسسات آموزشی متنوع، افزایش تعداد دانشجویان و گاهاً وجود خیل عظیم دانش آموخته بیکار از جمله چالش‌هایی هستند که نظام آموزش عالی ایران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه نموده است. این چالش‌ها لزوم مسئولیت پذیری و پاسخگویی را در نظام آموزش عالی ایران منجر شده است و نظام دانشگاهی را وادار به بازاندیشی عالی ایران منجر شده است و نظام دانشگاهی را وادار به بازاندیشی در ساختار، رسالت، اهداف، کارکردها و فرایندهای خود نموده است. می‌توان گفت که با توجه به نقش آموزش عالی در بالندگی علمی و اثرگذاری آن بر مهمترین سرمایه‌های یک کشور، که همان سرمایه‌های انسانی کشور هستند و همچنین اهداف سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، نظام آموزش عالی نیازمند تحولی نظام‌مند است. در این شرایط اگر آموزش عالی می‌خواهد از تغییرات عظیم و سریع محیطی عقب نماند و کارآمدی خود را از دست ندهد، بایستی در خود و نظام حاکمیتی خود تغییراتی هدفمند و معنادار ایجاد نماید. لذا بر این اساس در پژوهش حاضر هدف اصلی بررسی سیر تحول نظریات حکمرانی در نظام آموزش عالی و دانشگاه‌ها جهت ارتقاء بهره وری میباشد. در این راستا در پژوهش حاضر مفهوم حکمرانی در نظام آموزش عالی مورد بررسی قرار گرفت، سپس به الگوهای حکمرانی در آموزش عالی اشاره شد و در ادامه نمونه‌های جهانی حکمرانی دانشگاهی مبتنی بر مدیریت دانش و نظام ارزیابی، همچنین مقایسه ایمیان الگوهای مدیریت دانشگاهی صورت گرفت و به مدل‌های نظری حکمرانی دانشگاهی اشاره گردید و در نهایت نیز به بر خی تحقیقات در زمینه حکمرانی در نظام آموزش عالی و دانشگاه‌ها اشاره شده است.

1 Klomp & De Hann 2 Marginson 3 Hintz 4 Clark triangle 5 State-control model 6 Humboldtian model of academic self-rule 7 Anglo-American market-oriented model 8 Neave 9 Jongbloed براي مثال ون وگت (١٩٨٩) و قود قيبوئر و همکاران (١٩٩٣)، الگوهاي کنترل دولتي و الگوهاي نظارت دولت تمايز قائل شده اند که نوع اخير (الگوي نظارت دولت )، نقش دولت را نه به عنوان سرپرست و طراح دستگاه هاي آموزش عالي، بلکه به عنوان داور، واسطه و فعال کننده سيستم هاي بسيار مستقل ، مورد ملاحظه قرار داده اند. دانشگاه ها به عنوان جوامع خودگردان از دانشمندان (الگوي هومبولتي): بر اساس اصل آزادي تدريس و يادگيري، 1 Procedural of autonomy 2 Institutional balance of power 3 Personnel Autonomy 4 Financial Governance 5 Clark 6 Olsen 7 Neave 8 Kaiser اين الگو شکل گرفته است و هنوز هم شکل آموزش عالي آلمان ، اتريش و قسمت اعظمي از قبل و بعد از اروپاي مرکزي کمونيست (دوبين و ناتل ، ٢٠٠٩) است . 1 Paul & Larry 2 Brummer 3 Jonge 4 European Central Bank (ECB) بانک جهاني در بررسي حکمراني مطلوب در ٢٠٠ کشور دنيا طي سال هاي ١٩٩٦ تا ٢٠٠٢، برخي از شاخص ها نظير حق اظهارنظر و پاسخگويي، کيفيت مقررات ، حکمراني قانون ، اثربخشي دولت ، ثبات سياسي و فقدان آشوب و کنترل فساد را مبناي سنجش خود اعلام کرده است .