خلاصة:
مطالعة حاضر، با هدف شناسایی و اعتباریابی اصول و معیارهای طراحی کتب درسی مبتنی بر آموزههای دینی برای مقطع عمومی حوزههای علیمة خواهران انجام گرفت. روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کیفی- مضمون محور (تماتیک) است. روش انتخاب نمونه یا واحد تحلیل در این مطالعه نمونهگیری نظری بود. در یافتههای بهدستآمده، علاوه بر تحلیل محتوای رونوشت مصاحبهها، از مکتوبات و مستندات مربوط نیز استفاده شد؛ بدینصورت که در جریان تحلیل، با کدگذاری مقولههای اصلی بعد از اشباع نظری، 9 مقولۀ اصلی و 46 مقولة فرعی از دادههای کیفی استخراج شد و در نهایت، اعتباریابی درونی یافتههای پژوهش حاضر انجام گردید. نتایج نشان میدهد توجه به اصل آیهبینی تنظیم محتوا، اصل تعادل محتوا، اصل انسجام درونی و بیرونی محتوا، اصل نگارش محتوا، اصل ایجاد علاقه، اصل فعالسازی و عملی کردن محتوا، اصل عینیسازی محتوا و اصل پشتیبانی محتوا، از جمله مواردیاند که متخصصان حوزوی در بخش طراحی اشاره کردهاند. نظام آموزشی حوزههای علمیه خواهران قابلیت کاربرد در موقعیتهای مختلف بهویژه نشر کتب دانشگاهی را نیز دارد.
This study aims to identify and validate the principles and criteria for designing textbooks based on religious doctrines in the seminaries for sisters. The method of this research is to analyze the content-thematic-theme-oriented (Thematic) content. The sampling method or analysis unit in this study was theoretical. The statistical population of the study consists of all upstream and scientific documents of the religious schools related to the subject matter of the research and all members of the scientific education groups and the scientific group compiling instructional textbooks in the religious schools for women. After coding the main categories, 9 main categories and 46 subcategories of qualitative data were extracted and, finally, the internal validation of the findings of the present study was performed. The results of the interviews and the analysis of existing documents show that some of items referred to by seminary specialists for designing textbooks are attention to the content of the content-orientation principle, balance, internal and external content, content writing, creating interest, the activation and implementation of the content, objectification, and content support. These criteria are from the perspective of the sub-factions of the Seminary for Sisters at the higher education level. These categories can be used in different situations, especially the publication of academic books.
ملخص الجهاز:
پژوهشی که با عنوان ارزیابی کتاب های درسی حوزه های علمیۀ خـواهران (فانیـدپور و همکاران ، ١٣٩٠-١٣٩٢) انجام شد نشان میدهـد کـه هـر مـؤلفی شـیوة خاصـی در طراحـی و سازمان دهی کتاب درسی خود دارد و استادان و طلاّب نیز از شـیوة ارائـه و برخـی محتواهـای درسی کـاربردی نبـودن آن ناراضـیانـد و ایـن مـیتوانـد بـه سـبب فقـدان الگـو و معیارهـای مخصوص در این زمینه باشد.
از ایـن رو، مسـئلۀ اصـلی پـژوهش حاضـر ، پاسخ دادن به این سؤال است که اصول و معیارهای طراحی کتاب درسی مبتنی بر آمـوزه هـای دینی برای مقطع عمومی حـوزه هـای علمیـه کـدام اسـت ؟ از آنجـا کـه موضـوعات درسـی و فعالیت های یادگیری در حوزه های علمیۀ خواهران ، طیفی از محتواها و فعالیت های سـاختارمند تا بیساختار را در برمیگیرد، هرکدام از فنون ، روش هـا و رسـانه هـای آموزشـی مـیتوانـد بـه اقتضای موقعیت و نوع ساختار درس متفـاوت باشـد (پـاکپور و همکـاران ، ١٣٩٦).
بحث و نتیجه گیری براساس تبیین چارچوب نظری طراحی آموزشی، اصول و معیارهای مبتنی بر آموزه های دینـی به نظریۀ انسان عامل و دیدگاه واقع گرای سازنده گرایـی قرابـت بیشـتری دارد و ایـن موضـوع حاکی از آن است کـه رویکـردی اقتضـایی و ارگانیسـمی (عاملیـت یادگیرنـده بـا محوریـت استاد) بر این الگو حاکم است و این نوع رویکرد باید در اصول و معیارهای طراحـی محتـوای درسی تجلی داشته باشد و مفاهیم ، اصول ، فعالیت هـا، روش هـا، ارزش هـا و نگـرش هـا و سـایر عناصر محتوا به صورت یکپارچه برای تغذیۀ فطرت چند بعدی یادگیرنده تدوین شوند.