خلاصة:
بحث «لذت دینی» و «لذت عقلی» یکی از مباحث مهم در مثنوی است که بدون شناخت دقیق از مبانی نظری و مشرب عرفانی جلال الدین مولوی ناتمام خواهد بود. از نظر مولانا مفهوم لذت، تعریفشدنی نیست و خاستگاه آن را امری درونی می داند. او ضمن تقسیم لذت به حقیقی و مجازی، لذت واقعی را در ترک لذایذ زودگذر میداند. از نظر وی، لذت دینی شایستۀ انسانهای وارسته است. مولوی اعتقاد راسخی به شکوفایی معرفت دینی در پرتو عقل دارد. هنگامیکه انسان اصول اعتقادی و دینی خود را از صافی عقل عبور داده، میتواند بهخوبی به لوازم آن با طیب خاطر ملتزم باشد. تقلیدگریزی مولوی نیز ناشی از همین مطلب است. در نهایت مولانا لذت عقل دینی و ایمانی را - که کشف و ادراک حقایق میکند- ارج مینهد؛ زیرا حارس باطن و عوالم معنوی سالک است. از نظر مولوی لذت دینی و عقلی لوازم وپیامد هایی دارند که باعث تحقق لذت میشود. باطنبینی عقل،مصاحبت با صاحب عقل، بیاعتنایی به خواهشهای نفس، راهنمایی عقل ومشورت با عقلا از آن جمله اند.
ملخص الجهاز:
لذت دینی و عقلی در «مثنوی معنوی» و برخی لوازم و پیامدهای آن محمدرضا دهقان کلیشادی ١ عباس ایزدپناه 2 چکیده بحث «لذت دینی» و «لذت عقلی» یکی از مباحث مهم در مثنوی است که بدون شناخت دقیق از مبانی نظری و مشرب عرفانی جلال الدین مولوی ناتمام خواهد بود.
ادیان الهی و غیرالهی و مشرب های فلسفی و اخلاقی در این مورد اظهار نظرهای مختلفی کرده اند؛ گویی یکی از دغدغه های انسان ها این است که معنا و مفهوم لذت را بدانند، لذت واقعی را بشناسند و بدانند چگونه میتوان از زندگی متلذذ شد؟ برخی از اندیشمندان قدیم وجدید ، لذت را خیر مطلق دانسته ، برخی نیز مانند «اپوزیپوس »، آن را شر مطلق و ارسطو و افلاطون هم برخوردی اعتدالی داشته و به صورت افراطی و تفریطی به آن نگاه نکرده اند.
از نظر مولوی، لذت دینی ندای آسمانی و نردبان عروج است و به انسان ها، لذت سرشار، احساس آزادگی، فرصت پرواز در ملکوت ، تقرب الهی، پالایش روح و زنده به عشق بودن را هدیه میکند و این ها همه لذت بخش و بهجت زا هستند.
پینوشت ها در ازل پرتو حســـنت ز تجلی دم زد عشــق پیدا شــد و آتش به همه عالم زد (حافظ شیرازی،١٤٨:١٣٦٢) ابن عربی در کتاب فتوحات مکیه در مورد سریان عشق میگوید: «از کرامت خداوند این است که محبت را در تمام موجودات عالم جاری ساخت و آن را قرین لذتی نمود که مافوقی ندارد».