خلاصة:
شاخصهای ترکیبی در ادبیات اقتصادی، سنجههایی مناسب برای ارزیابی عملکرد و آگاهی از فاصله وضعیت موجود با اهداف برنامهها و سیاستهای اقتصادی میباشد. هدف این مقاله، ارائه و سنجش شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی است که بهلحاظ روش، الگوی OECD را مدنظر دارد. یافتههای مقاله نشان میدهد که «توزیع منصفانه منابع، فرصتها و امکانات براساس شایستگیها»، «توجه به حق منابع و عوامل تولید، توجه به حق نسلهای آینده»، «سهمبری عوامل تولید براساس استحقاقها و میزان مشارکت»، «بازتوزیع درآمد و ثروت» و «توجه به بهبود وضعیت رفاه جامعه» از مهمترین مؤلفههای شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی هستند. همچنین، رابطه مثبت میان «شاخص فیزیکی کیفیت زندگی»، «میزان بهرهمندی از امکانات رفاهی»، «میزان بهرهوری کل عوامل تولید»، «شاخص رفاه آمارتیا سن»، «نسبت سهم جبران خدمات کارکنان در حسابهای ملی به تولید ناخالص داخلی» و «سنجه نسبت سرمایهگذاری در بخش تأسیسات و تجهیزات زیربنایی به برداشت از منابع طبیعی» و در مقابل رابطه منفی «شاخص فوستر، گریر و توربک» با روند عدالت اقتصادی برقرار میباشد. با توجه به محاسبات انجامگرفته شده، شاخص ترکیبی عدالت اقتصادی با رویکردی اسلامی در ایران از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۹۶، غیر از موارد اندکی روندی صعودی داشته است.
ملخص الجهاز:
يافته هاي مقاله نشان مي دهـد کـه «توزيـع منصـفانه منـابع ، فرصـت هـا و امکانات براساس شايستگي ها»، «توجه به حق منابع و عوامل توليد، توجه به حق نسل هـاي آينـده »، «سهم بري عوامل توليد براساس اسـتحقاق هـا و ميـزان مشـارکت »، «بـازتوزيع درآمـد و ثـروت » و «توجه به بهبود وضعيت رفاه جامعه » از مهم ترين مؤلفه هاي شاخص ترکيبـي عـدالت اقتصـادي بـا رويکردي اسلامي هستند.
براي بررسي و ارزيابي عملکرد اقتصاد يک کشور در رابطه با عـدالت اقتصـادي و بـراي رصـد حرکت آن به سمت وضعيت عادلانه مطلوب و همچنين علامت دهي و ارائه طريق براي وصـول بـه اين مهم ، بايد معياري مناسب انتخاب شود که با توجه بـه گسـتردگي مفهـوم عـدالت و پراکنـدگي مؤلفه هاي بيانکننده آن ، دست يازي به شاخص ترکيبي اجتناب ناپذير است .
«توزيع منصفانه منابع ، فرصت ها و امکانات براساس شايستگي ها، توجـه بـه حـق منـابع و عوامـل توليد، توجه به حق نسل هاي آينده ، سهم بري عوامل توليد براساس استحقاق ها و ميـزان مشـارکت ، بازتوزيع درآمد و ثروت و توجه به بهبود وضعيت رفاه جامعه از مؤلفـه هاي مهـم شـاخص ترکيبـي عدالت اقتصادي با رويکردي اسلامي مي باشند».
حق استفاده بهينه ازاموال مأخذ: گردآوري پژوهش در اين ميان تنهـا برخـي بـه محاسـبه شـاخص پرداخته انـد؛ از جملـه پيلـه فروش (١٣٨۴) در پايان نامه خود با عنوان «شاخص هاي عدالت اقتصادي و انـدازه گيري آن (مطالعـه مـوردي : اسـتان قزوين )» با بيان اينکه نظريه مناسب درباره عدالت بايد هر سه معيـار نيـاز، کارآمـدي و مسـئوليت فردي را داشته باشد، معتقد اسـت کـه ايـن نظريـه بايـد بـا توجـه بـه زمينـه و موقعيـت فرهنگـي و اجتماعي ارائه شود.