تحولات زیبایی‌شناختی در نقاشی دهۀ ۶۰ ایران مقالة

پس از گذشت بیش از ۸۰ سال از آغاز جنبش نوگرا در نقاشی ایران که طبق نظر " مجابی" از سال ۱۳۱۵ شروع می‌شود، نقاشی ایران  به تبع تحولات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، شاهد تحولات  مهمی بوده است. با رویداد انقلاب اسلامی در انتهای دهۀ۵۰ تحول دیگری در هنر نقاشی ایران رخ داد. سرعت  پرشتابی تحولات مهمی چون "انقلاب اسلامی " و سپس "جنگ  ایران  و عراق"، باعث  شد  تا نقاشان  ایرانی فرصت کافی برای فرضیه‌سازی و تئوری‌پردازی نیابند. با وقوع این دو واقعه در ایران، جنبش‌های هنری قبل از انقلاب اسلامی برای مدتی متوقف شد. شرایط جدید، ساختارهای زیباشناختی جدیدی را می‌طلبید که جنبش‌های قبل از انقلاب اسلامی جواب‌گوی این نیازها نبودند. در این‌میان هنرمندانی جدید و جوان قدم به عرصه گذاشتند.   شماری از هنرمندان قدیمی نیز با توجه به تحولات و شرایط جدید به تولید آثاری پرداختند،   مجموع  آثار  تولید شده در شرایط جدید نشان از نگرشی نو در ساختار  و محتوای نقاشی ایران بود.   این  نگرش به نام " نقاشی انقلاب" شناخته می‌شود. با توجه به  اینکه چهار دهه‌ از شروع این تحولات می‌گذرد، اکنون زمان مناسبی‌ برای نقد این نگرش است. این که انقلاب اسلامی و وقایع بارز بعد از آن همچون جنگ  ایران  و عراق و پایان آن، موجب چه تحولی  در نقاشی دهۀ ۶۰ ایران  شده و ساختار زیباشناختی آثار  تولید شده در دهه شصت چه تفاوتی با آثار پیش از  آن داشت، سوالی است که در این تحقیق به آن پاسخ داده می‌شود. پژوهش حاضر کیفی و به شیوۀ توصیف و تحلیل است. اطلاعات به دست آمده‌ از تحلیل نمونه‌ آثار انتخاب شده در سال‌های ۱۳۵۶‌ تا ۱۳۷۰ خورشیدی است و آثار هنرمندانی است که در داخل ایران به صورت رسمی فعالیت می‌کردند. داده‌های آماری نشان می‌دهد که نقاشان دهۀ ۶۰ تمایلات واقع‌گرایانه با استفاده از خطوط نهفته و منحنی، شکل‌های عینی، بافت‌های شبیه‌سازی‌شده‌ و پرسپکتیو یک‌نقطه‌ای، دونقطه‌ای یا ترکیبی داشته‌اند. همچنین تمایلات نمادگرایانه باعث شده در رنگ‌آمیزی آثار از رنگ‌های ذهنی که به واقعیت عینی وفادار نیست استفاده کنند.

More than 80 years after the beginning of the modernist movement in Iran’s painting which according to Mojabi begins in 1936. Iranian painting witnessed significant developments due to social, political, and economic conditions. With the Islamic revolution in the 80s, Iranian painting underwent a sweeping change. The rapid pace of important developments, such as the "Islamic Revolution" and the "Iran-Iraq War" caused Iranian painters to have not enough opportunities to hypothesize and theorize. With the occurrence of these two events in Iran, the pre-Islamic revolution art movements stopped for a while. New conditions demanded new aesthetic structures that the pre-Islamic revolution movements did not meet those needs. In the meantime, new and young artists emerged as well. In addition, a number of old artists produced works in line with the new developments and conditions, the totality of the works produced under the new circumstances were indicative of a new perspective on the structure and content of the Iranian painting.This attitude in painting is known as "revolution painting." Four decades have passed since the beginning of these developments, now is a good time to criticize this attitude. How did the Islamic revolution and its subsequent events (e.g., the Iran-Iraq war and its end) alter the Iranian painting of the 80s and how did the aesthetic structures of the produced works in the 80s differ from those of earlier times? The present study aimed to answer this question. Regarding the background of the current research, Tabasi and Ansari (2006) in a research entitled as "A study of the content and form in painting of the first decade of the Islamic revolution" attempted to examine the content and structure of the paintings of the 80s and review the theorists' views, including "Mustafa Goodarzi", "Morteza Goodarzi", "Zahra Rahnavard", and others sought to categorize these works in terms of content and form; however, form analysis only examines the style of these works.

مصطفی گودرزی در مقدمه کتاب »ده سال با نقاشان انقلاب اسلامی « )۱۳۶۸(، مرتضی گودرزی از محققان اصلی این موضوع ، در »نقاشی انقلاب « )۱۳۸۵(، »تاریخ نقاشی ایران « )۱۳۸٤( و »جست وجوی هویت در نقاشی معاصر ایران « )۱۳۸۵(، جواد مجابی در جلد اول »نود سال نوآوری در هنر تجسمی ایران « )۱۳٩۵(، حمید کشمیرشکن در »هنر معاصر ایران )ریشه ها ودیدگاه های نوین (« )۱۳٩٤(، توکا ملکیان در »هنر نوگرای ایران « )۱۳٩۰( تنها به زمینه های سیاسی و اجتماعی نقاشی دهه ۶۰ می پردازند و به اشارات کوتاه و سطحی به ساختار زیباشناختی بسنده میکنند. پس از بررسی آثار از نگاه شکل و با توجه به دسته بندی اشکال به تزئینی و سه بعدی ، ذهنی و عینی ، نامعین یا هندسی و راست خط یا زیست سیما، آمار به دست آمده از این قرار است : تزئینی ٤٩ اثر و سه بعدی ۱۰۷ اثر. بررسی دسته بندی ارزش نور با کمک رایانه انجام شده است ؛ به این صورت که هر اثر در نرم افزار فتوشاپ به حالت اتوماتیک تبدیل به تصویری خاکستری فام می شود و سپس با کمک امکانات نرم افزاری می توان روشن مایه بودن یا تیره مایه بودن را با یک نمودار تشخیص داد.