خلاصة:
نقد روان‌شناختی یکی از حوزه‌های جدید نقد ادبی به شمار می‌رود که ناقد در آن با تکیه بر اصول و مبانی روان‌شناسی، محرّک‌ها و هیجانات روحی و عوامل موثر بر آفرینش یک اثر ادبی را مورد بررسی قرار می‌دهند و با بیان جریان باطنی و احوال درونی شاعر، تاثیری را که محیط، جامعه و سنن در تکوین این جریان‌ها داشته‌اند مورد مطالعه قرار می‌دهد؛ چراکه روان آدمی ابزارهایی را برای کاهش اضطراب و دفاع از خود در اختیار دارد که به آن مکانیسم‌های دفاعی گفته می‌شود. فروید در سدة بیستم میلادی، آغازگر و پرچم‌دار روان‌شناسی علمی بود. شناخته‌شده‌ترین دسته‌بندی فروید از ساختار اجزای روان آدمی، الگوی نهاد، خود و فراخود است. ابوالعلاء معری (۹۳۷-۱۰۵۷م) و شوریده شیرازی (۱۸۵۷-۱۹۲۷م) دو شاعر نابینای عرب و ایرانی هستند که در کودکی و پس از تجربة بینایی محدود، حس دیداری خود را از دست‌داده‌اند، اما با وجود این توانسته‌اند پا به عرصة ادبیات نهاده و آثاری را بر جای بگذارند. پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی–تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی مکانیسم‌های دفاعی در شخصیت ابوالعلاء معری و شوریده شیرازی از خلال سقط الزند معری و دیوان شوریده بپردازد. نتایج این جستار حاکی از آن است که نابینایی دو شاعر منجر به یاسی آشکار در درون آنها شده و اشعارشان بیانگر میل آنها به زیبایی و دیدار است و برای کاهش اضطرابی که در پی نابینایی در آنان به وجود آمده، از مکانیسم‌های دفاعی-روانی چون: جبران، باطل‌سازی، جابجایی، تحقیر دیگران و... استفاده کرده‌اند.
Psychological review is one of the new areas of literary criticism where a critic studies spiritual motivations and emotions and factors that affect the creation of a literary work relying on psychology fundamentals and studies the effect of environment, society and traditions on development of these currents through expressing the poet's internal affairs. Freud was the initiator and pioneer of psychological criticism in twentieth century. Freud's famous analysis was about mind structure and works, body pattern, ego and superego. Abulala Ma'arri (937-1057) and Shuride Shirazi (1857-1927) were two blind Arab and Iranian poets who lost their vision during child period but they could offer literature and works. The present study conducts comparative study on poet character psychology in Seqt Alzan of Abulala Ma'arri and Shuride Shirazi Court with analytic- descriptive approach. The results of this study suggest that poets’ blindness leads to evident disappointment within them and their poems express their desire to beauty and visit and use defense- psychological mechanisms such as compensation, revocation, displacement, humiliation in order to reduce the anxiety arisen from their blindness.
(
, 
, 
)
