خلاصة:
با آغاز فتوحات اسلامی و گسترش اسلام در خارج از مرزهای شبه جزیره عربی، خراسان نیز از دید اعراب غافل نماند و در سال سی هجری، در زمان خلافت عثمان و توسط والی بصره، عبدالله بن عامر، فتح شد. گرچه در آغاز و طی خلافت عثمان و حضرت علی(ع) خراسان تا حدودی آرام بود، اما چون امویان به قدرت رسیدند به آشفتگی گرایید. در اواخر حکومت اموی در حالیکه امام عباسی دعوت خود را آغاز و داعیانش را به خراسان فرستاده بود، گروه های ساکن خراسان با یکدیگر هم آواز شدند و بر ضد امویان بپاخاستند. دعوت عباسی در خراسان با حمایت موالی، اعراب مهاجر آزرده خاطر مقیم مرو (یمنی ها)، خوارج که بدنبال پناهگاهی در ایران بودند و شیعیان که آرمان عباسیان را همانند آرمان خود تلقی می کردند، مواجه شد. در این پژوهش سعی بر این است تا با روشی توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از ابزار مطالعه کتابخانه ای، به بررسی نقشی که خراسان در قدرت گیری عباسیان ایفا کرد، دلایل حمایت خراسانیان در حمایت از دعوت عباسی و علل انتخاب خراسان از سوی امام عباسی پرداخته شود. در واقع خراسان بخصوص به دلیل دوری از مرکز خلافت اموی بیشترین نقش را در به قدرت رسیدن عباسیان ایفا کرد و خراسانیان گرچه متمایل به تشیع بودند اما بدنبال رهایی از سلطه و ظلم و ستم امویان بودند که به دعوت عباسیان پاسخ مثبت دادند.
ملخص الجهاز:
com) مقدمه خراسان ، ناحيه اي است در شمال شرقي ايران ، که هرچند از حکومت اسلامي به دور بود اما پس از اينکه در زمان خلافت عثمان و توسط والي بصره ، عبدالله ابن عامر، در سال ٣٠ هجري تحت سيطره اعراب مسلمان درآمد، به دلايلي که در مقاله ذکر خواهد شد نقش مهمي در تحولاتي که طي خلافت اموي و عباسي رخ داد بازي کرد که از مهم ترين آن مي توان به نقش اين منطقه در روي کارآمدن خلافت عباسي اشاره کرد؛ خلافتي که ايجاد آن به شکل انقلابي فراگير در تاريخ اسلام و نقطه ي عطف مهمي در سير تحول سلامي به شمار مي آيد.
در طي دعوت هرچند حکام اموي خراسان از جمله اسد بن عبدالله از وجود داعيان باخبر شد اما از آنجا که امويان رو به زوال بودند و تقريبا درگيري بين قيسي ها و يمانيها نه تنها در شام بلکه به عراق و ايران هم رسيده بود خلافت نتوانست مانع دعوت آنان شود و سرانجام دعوت عباسي که در آغاز به صورت مخفيانه بود در زمان آخرين خليفه اموي يعني مروان بن محمد، ابومسلم خراساني ظاهر شد و دعوت را علني کرد.
اما اين سخن به معناي اين نيست که در خراسان تشيع وجود نداشته زيرا اعراب جنوبي که در آغاز فتوحات اسلامي وارد ايران شدند اغلب شيعه و پيرو حضرت علي (ع ) و هواداران وي در مخالفت اوليه عليه ابوبکر بودند و در دفاع از حقوق علي (ع ) نقطه نظر کاملا مذهبي داشتند(محمد جعفري، ١٣٨٧: ٤٠).
(
, 
, 
)
