خلاصة:
مسأله «اسناد حسنات و سیئات به خدا» بهمثابه فرعی از فروع مسأله جبر و اختیار، مورد اهتمام فرهنگ قرآنی است؛ در این میان، در برخی آیات، حسنات و سیئات از جانب خدا قلمداد شده (نساء/78) اما در برخی دیگر، میان حسنات و سیئات تفکیک گردیده، حسنات از جانب خدا و سیئات از جانب انسان قلمداد شده است که این تفاوت در اسناد، بهمثابه چالشی مهم، همواره مورد اهتمام مفسران بوده که در این میان، فخررازی (544-606ق) و امام خمینی (1281-1368ش) با دو نگرش متفاوت به بررسی این مسأله پرداخته و با مبانی مختلف، دو دیدگاه برجسته در حل این مسأله ارائه نمودهاند که در نوشتار حاضر به تنظیم، تقریر، مقایسه و ارزیابی این دو دیدگاه پرداخته شده است. از رهگذر این جستار، مشخص میشود که فخررازی، با پذیرش دیدگاه کسب، اسناد حسنات و سیئات به خدا را حقیقی دانسته، اسناد سیئات به انسان را از باب «رعایت ادب» و یا «استفهام انکاری» میداند؛ این در حالی است که به باور امام خمینی، «خیرات» به خدا و «شرور» به ممکنات، اسناد حقیقی دارند اما «شرور» به خدا و «خیرات» به ممکنات، اسناد مجازی دارند.
The issue of "attribution of good deeds and verses to God" as a subsidiary of the question of algebra and authority is a matter for the Qur'anic culture; in some verses, good deeds and verses are considered by God (Nisan / 78) but in others Another, distinguished between the good and the theatrical, has been considered the good by God and the human by theatricality, the difference in the documents being an important challenge always being addressed by commentators, including boasting (544-606 AD) and Imam Khomeini (1281-1368) studies this problem with two different attitudes and with different bases, has presented two prominent views in solving this problem that in the present article are arranged, reproduced Compare and evaluate these two approaches are discussed. From the point of view of this essay, it is clear that Fakhrazi, by accepting the view of acquisition, considers the documents of the good and the divine to be true, he considers the documents of the verses to be human in the sense of "obedience" or "denial of God"; While Imam Khomeini believes that "good" to God and "evil" to possibilities have real documents, but "evil" to God and "good" to possibilities have virtual documents.
ملخص الجهاز:
نوشتار سوم بر خلاف دو نوشتۀ پیشین، مسئلۀ انتساب شرور به خداوند را با تکیه بر آیات 78 و 79 سورۀ نساء کانون بررسی قرار داده اما بااینحال، نویسنده بهطور بسیار مختصر در ضمن دیدگاه اول، به آراء فخر رازی اشاره کرده اما زوایای مختلف آن را بازگو ننموده است؛ علاوه بر اینکه دیدگاه امام خمینی نیز مطرح نشده است.
فخر رازی در راستای حل این ناسازگاری، نخست دیدگاه ابوعلی جبایی معتزلی را نقل میکند که به باور ایشان، واژۀ سیئه در آیۀ نخست به معنای امور ناخوشایند است اما در آیۀ بعد به معنای معصیت است؛ بنابراین از یکسو، ناسازگاری میان این دو آیه برطرف میشود؛ و از سوی دیگر، مبنای معتزلیان در مسئلۀ جبرواختیار نیز محفوظ میماند و استناد طاعات و معاصی به خود انسان خدشهدار نمیشود (رازی، 1420ق، ج10، ص147).
مقایسه و ارزیابی اسناد شرور و سیئات به خدا «اسناد شرور و سیئات به خدا» از جمله نقاط اختلافی این دو دیدگاه است؛ فخر رازی بر اساس نظریه کسب و گسترۀ خالقیت خدا، سیئات را نیز حقیقتاً فعل خدا میداند (رازی، 1420ق، ج10، ص145) اما امام خمینی اسناد حقیقی شرور به خدا را نمیپذیرد بلکه بر اسناد مجازی آنها تأکید مینماید (خمینی، 1421ق، ص38-39 و 1418ق، ص60-63 و ص276-282).
Sharh Risalah Talab va Iradeh Imam Khomeini (Pazhoheshi dar Towhid-i Sifati, Kalam Ilahi, Irade Ilahi, Jabr, va Ikhtiar, Sa’adat va Shaqavat va Sarnevesht-i Insan.
Tehran: Imam Khomeini Publication Institute.
Qom: Imam Khomeini Publication Institute.
Qom: Imam Khomeini Publication Institute.