خلاصة:
یکی از جریان‌ها مطرح در تاریخ اسلام، جریان ظاهرگرای تندرو بوده است. تئوریزه شدن این جریان در اندیشه ابن تیمیه با تأکید بر سلف صالح، سبب محور قرار گرفتن او در این جریان شده است. این جریان در دوران معاصر با سه رویکرد دیوبندی، وهابی و نوسلفی در جهان اسلام بازتولید شده است. دو رویکرد دیوبندی و وهابی به عنوان سلفیه سنتی نگاه احیاءگرانه و خلوص‌گرایانه به دین داشته، و خواهان اصلاح دیانت اسلامی و زدوده شدن بدعت‌ها از آنند. آنان نوعا نگاهی عقل‌ستیز و نص‌گرا به دین داشته و خواهان بازگشت به نصوص دینی و تفسیر آن بر اساس سنت‌های صدر اسلامند؛ اما رویکرد نوسلفیه به دین متأثر از دنیای مدرن بوده و تحت تأثیر عقلانیت استشراقی، هدف اصلی آن رهایی تمدن اسلامی از انحطاط و ترقی به وسلیه اسلام واقعی است. آنان هم علت انحطاط تمدن اسلامی را خرافات دانسته و خواستار اصلاح دینی‌اند؛ اما رویکردهای نص گرایانه و عقل ستیز جریان سلفی، از جهاتی با رویکردهای مدرن و روشنفکرانه جریانات نوسلفی هماهنگ شده و علی رغم بعضی اختلافات در بسیاری از زمینه‌ها این دو جریان با هم همراه شده‌اند. با توجه به گسترش ابعاد حضور اجتماعی سیاسی این جریان در جهان، در این نوشتار سعی شده است که اندیشه‌های اجتماعی سیاسی این دو جریان و بنیادهای آن با نگاه تطبیقی انتقادی مورد بررسی قرار گیرند.
One of the most prominent currents in the history of Islam has been the radical extremist current.The theorizing of this current in Ibn Taymiyyah's thought, emphasizing Salaf's predecessor, has caused her to be the center of this current.Both the Deobandi and Wahhabi approaches, as traditional Salafism, have a revivalist and purist view of religion, calling for the reform of the Islamic religion and the elimination of heresies.They typically have a rational and textual view of religionThis trend has been reproduced in the Islamic world during the contemporary period with three approaches: Deobandi, Wahhabi and Noselfi.And they want to return to religious texts and interpret them based on the early traditions of Islam.But Noselfie's approach to religion has been influenced by the modern world and influenced by Orientalist rationality.Its main goal is to liberate Islamic civilization from degeneration and progress through real Islam.They also consider superstition as the reason for the decline of Islamic civilization and demand religious reform. However, the textual and anti-rational approaches of the Salafi currents have been harmonized in some ways with the modern and intellectual approaches of the neo-Salafi currents, and despite some differences in many areas, these two currents have been combined. Due to the expansion of the socio-political presence of this current in the world, in this article, an attempt has been made to examine the socio-political ideas of these two currents and their foundations with a critical comparative view.
(
, 
, 
)
