خلاصة:
مساجد جایگاهی اصیل در تربیت کودکان و نوجوانان دارند. این پژوهش با هدف اولویت‌بندی راهبردهای کلان در حوزه «تعامل مسجد و کودک و نوجوان» و ارائه توصیه‌های راهبردی به نهادهای خط‌مشی‌گذار در این حوزه شکل گرفت. با توجه به مسئله پژوهش مبنی بر سنجش اهمیت و عملکرد مؤلفه‌های راهبردی، وضع موجود و مطلوب مؤلفه‌های راهبردی «تعامل مسجد و کودک و نوجوان» با روش تحلیل اهمیت ـ عملکرد از دید سه دسته از خبرگان (پژوهشگران، فعالان فرهنگی ـ مسجدی، مسئولان ستادی) مورد بررسی قرارگرفته است. براساس نتایج پژوهش میتوان گفت با توجه به شکاف بسیار زیاد وضع موجود و مطلوب، مهمترین عامل در راستای بهبود وضع موجود، پیوند و هم‌افزایی اضلاع تربیتی «مسجد، مدرسه خانواده و محله» است. علاوه بر آن نقش‌آفرینی بیرونی مسجد به همراه ساخت درونی آن به نسبت دیگر راهبردهای کلان بیشترین اثر را بر تعامل مسجد و کودک و نوجوان خواهد گذاشت. از سوی دیگر توجه همزمان به مؤلفه‌های رفتاری و ساختاری حائز اهمیت است. علاوه بر آن رویکرد مقبول در ارتقای وضع موجود به‌دلیل مردم نهاد بودن مساجد، رویکرد «پایین به بالا» است؛ با وجود این به دلیل اولویت زیاد «نقش‌آفرینی آموزش‌وپرورش در استفاده از ظرفیت تربیتی مساجد» باید نسبت به تحقق این هدف، اهتمام ویژه‌ای صورت پذیرد.
The mosques incorporate a unique position in the education of kids and teenagers. This research is intended to identify the priority of the grand strategies in the interaction between the mosques and children and adolescents, and to provide strategic recommendations for policy making institutions in this field. Relating the research question focusing on the assessment of the importance and performance of strategic components, the status quo and favorable situation of strategic components for interaction between the mosques, children and adolescents, were studied through importance-performance analysis from the perspective of three groups of experts (researchers, cultural and mosque-relating activists, staff officials). It is worth mentioning that due to the huge gap between the status quo and favorable situation, the most important component for improving the current situation is to consider the connection and increasing coherence among the educational aspects of the mosques, families, the schools and the neighborhoods. Moreover, the external role-playing of the mosques, along with their internal structure, will have the greatest effect on the interaction between the mosques, children and adolescents. On the other hand, simultaneous attention to behavioral and structural components is also important. Moreover, the acceptable approach for improving the status quo due to the non-institutional nature of the mosques seems to follow bottom-up procedure. However, achievement of the alignment of the priority of role-playing with the educational system in relying on the educational capacity of the mosques, requires special care.
ملخص الجهاز:
تعامل کودک و نوجوان با مسجد رویکرد فقهی مسئله «حضور کودکان در مسجد» مانند دیگر مسائل مبتلابه مکّلفان توسط فقها بررسی و احکام آن با توجّه با اقتضائات زمانه از متون دینی استنباط شده است که میتوان گونه شناسی آن را از لحاظ حکم فقهی بدین صورت بیان کرد: اباحه : برخی از علما بااینکه در مقام بیان مسئله بوده اند به کراهت حکم نکرده و مانعی برای آوردن کودکان به مسجد ندیده اند؛ این بزرگان عبارتند از محقق حلی در الشرائع و المختصر النافع ، علامه حلی در إرشاد الاذهان و محقق سبزواری در کفایۀ الاحکام ؛ هم چنین آیت الله خامنه ای از معاصران (بهشتی، ١٣٩٣).
١. نقش آفرینی مؤثر آموزش وپرورش در استفاده از ظرفیت مساجد به عنوان نهاد مؤّثر و محوری در تربیت اجماع نظر خبرگان حاکی است که این مؤلفه با اولویت ترین مؤلفه در ارتقای سطح تعامل مسجد و کودک و نوجوان است ؛ چرا که اولا در ناحیه تمرکز (دارای اهمیت بسیار و عملکرد کم ) قرار می گیرد و ثانیا «پژوهشگران » و «مسئولان ستادی » رتبه ١ و «فعالان فرهنگی ـ مسجدی » رتبه ٣ را به این مؤلفه اختصاص داده اند.
این نتیجه هم چنین با آسیبهای ذیل سازگاری دارد که در فرایند تدوین سند تعامل مسجد و کودک و نوجوان مشخص شده است (مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران ، ١٣٩٧): ـ عدم ارتباط مسجد با نهادهای فرهنگی آموزشی منطقه همچون مدرسه ـ ضعف در تعامل با خانواده های محل ـ ضعف نقش آفرینی مسجد در مدیریت محلی ١.
(
, 
, 
)
