مردسالاری در دو نمایش‌نامه از بهرام بیضایی (خوانشی فمینیستی) مقالة

مردسالاری از مهم‌ترین موضوعات فمینیسم، است. فمینیست‌ها معتقدند فرودستی زنان، در روابط نابرابر مرد و زن ریشه دارد، تمدن بشری تحت کنترل مردان است و به‌گونه‌ای سازمان‌دهی می‌شود که زنان را در همه جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی به مردان وابسته می‌کند. این مسئله در متون ادبی بازتاب چشم‌گیری دارد. در حوزة ادبیات نمایشی، اغلب نمایش‌نامه‌های بهرام بیضایی با محوریت نقش زن نوشته شده است. هدف این مقاله بررسی جایگاه زن در گفتمان مردسالاری، در نمایش‌نامه‌های «پهلوان اکبر می‌میرد» و «شب هزار و یکم» از بیضایی، با روش توصیفی-تحلیلی است. این بررسی نشان می‌دهد که در نمایش‌نامه‌های بیضایی، سوءاستفاده از نقش مادری و همسری زن، دور کردن زنان از امتیازات تحصیل دانش، سرکوب شدن تمایلات و اعتمادبه‌نفس، چالش امنیتی و هویتی، دیگربودگی و رتبة دوم جنسیتی، از نشانه‌ها و عوامل مردسالاری است که برساخته‌های فرهنگی، ارزش‌گذاری جامعه و همکاری زنان، آن‌ها را بازتولید می‌کند.

اين بررسي نشان ميدهد که در نمايش نامه هاي بيضايي، سوءاستفاده از نقش مادري و همسري زن ، دور کردن زنان از امتيازات تحصيل دانش ، سرکوب شدن تمايلات و اعتمادبه نفس ، چالش امنيتي و هويتي، ديگربودگي و رتبۀ دوم جنسيتي، از نشانه ها و عوامل مردسالاري است که برساخته هاي فرهنگي، ارزش گذاري جامعه و همکاري زنان ، آن ها را بازتوليد مي کند. در موضوع «زن »، مقالات «سيماي زن در آثار بهرام بيضايي» (لاهيجي، ١٣٦٧)؛ «تحليل شخصيت زن در نمايش نامه پرده خانه اثر بهرام بيضايي» (حسن لي و حقيقي، ١٣٨٨)؛ «تحليل شخصيت زن در نمايش نامه ندبه اثر بهرام بيضايي» (حسن لي و حقيقي، ١٣٨٨)؛ «نقش اسطوره و جنسيت زن در سينماي بهرام بيضايي» (ساميان ساروکلايي و افشار، ١٣٩٢)؛ «نقش زنان در آثار بهرام بيضايي بر پايه نظريه هاي سيمون دوبووار در جنس دوم » (عشقيسردهي، ١٣٩٥)؛ «تصوير ايزدبانوان در روايت هاي داستاني بهرام بيضايي» (وهابي درياکناري و حسيني، ١٣٩٥) و «تحليل جايگاه زنان در نمايش نامه هاي بهرام بيضايي» (فرخي، ١٣٩٧) منتشر شده است و مقاله هايي چون : «تحليل مردسالاري و برون همسري در شاهنامه بر اساس اسطوره آفرينش » (ستاري و حقيقي، ١٣٩٤)؛ «نشانه هاي فمينيستم در آثار سيمين دانشور» (حسن لي و سالاري، ١٣٨٦) و پايان نامۀ «در جست وجوي هويت از دست رفته : هويت و زنانگي در آثار بلقيس سليماني» (بزدوده ، ١٣٩١)؛ از لحاظ بررسي فمينيستي، با پژوهش حاضر مشابهت دارند.