خلاصة:
بدون اندازهگیریِ امر تحت حکمرانی، سخن راندن از بهبود اگر گزاف نباشد، موضوعی به شدّت دشوار است. خطمشیگذاری عمومی، ابزار دولتها در حکمرانی بر عرصههای مختلف جامعه است. خطمشیهای عمومی که در راستای حل مسائل و برآورده کردن حوائج عامه تدوین و پیادهسازی میشوند، تنها در صورتی میتوانند هدف غایی خود مبنی بر منفعت عمومی را محقق کنند که در فرایند مسئلهشناسی، تدوین، اجرا و ارزشیابی، از کیفیت مطلوب برخوردار باشند. آگاهی از میزان کیفیت خطمشیهای عمومی در هر یک از مراحل مذکور، نیازمند ابزار و سنجههای اندازهگیری دقیق و معتبر است. با مسلح بودن دولتها به ابزار و سنجة اندازهگیری کیفیت خطمشیهای عمومی، آگاهی از وضع موجود و حرکت به سمت وضع مطلوب، تسهیل خواهد شد. اهمیت این امر، هنگامی که سخن از عرصة فرهنگی جامعه باشد، دو چندان خواهد بود. در این پژوهش، با مبنا قرار دادن الگوی ارزشیابی فرایند خطمشیگذاری فرهنگی و با استفاده از روششناسی ده مرحلهای ساخت سنجه اندازهگیریِ راتری و جونز (2007) و نظرخواهی از 10 خبرة فعال حوزة فرهنگی، اقدام به طراحی سنجة اندازهگیری کیفیت خطمشیهای فرهنگی در قالب پرسشنامه شده است. سنجة طراحیشده در قالب تعداد 55 سؤال، امکان سنجش کیفیت خطمشیهای فرهنگی در پنج بُعد مسئلهشناسی، راهحلگزینی، مشروعیتدهی، اجرا و ارزیابی را فراهم کرده است. بُعد مسئلهشناسی، دارای مؤلفهای به نام تعالی فرهنگی با چهار شاخص: تعمیق باورهای دینی و ارزشی، رشد اجتماعی، هویتبخشی و بصیرتافزایی است. بُعد مشروعیتدهی، دارای مؤلفهای به نام پشتیبانی فرهنگی با دو شاخص: اقناعپذیری و حمایت قانونی است. مؤلفههای بُعد اجرا در خطمشیگذاری فرهنگی عبارتند از: بسترسازی نرم با شاخصهایی از قبیل تعهد و توانمندی مجریان. نهایتاً در بُعد ارزیابی، مؤلفهای به نام نظارت هوشمند فرهنگی با شاخصهایی از قبیل نظارت هدفمند، مستمر و واقعنگر وجود دارد.
Without measuring governance, it is extremely difficult to talk about improvement. Public policy-making is the tool of governments in governing various areas of society. Policies that are formulated and implemented to solve problems and meet public needs can only achieve their ultimate goal of public interest if they are of good quality in the process of agenda setting, formulation, implementation, and evaluation. Knowing the quality of policies in each of these stages requires accurate and valid measuring tools and metrics. This will be doubly important when it comes to the cultural sphere of the society. In this study, based on the evaluation model of the cultural policymaking process and using the ten-step methodology of designing the measures of Ruther and Jones, and a survey of 10 active experts in the field of culture, a questionnaire for measuring the quality of cultural policies has been designed. The scale, containing 55 questions, has made it possible to measure the quality of cultural policies in five dimensions: problem-identification, solution-taking, legitimization, implementation and evaluation. The problem-identification dimension has a component called cultural excellence with four indicators: deepening of religious and value beliefs, social development, identity-creating and insight-giving. The legitimization dimension has a component of cultural support with two indicators: persuasiveness and legal protection. The implementation dimension has the component of cultural policy-making which includes soft contextualization with indicators like commitment and the potency of the administrators. Finally, the evaluation dimension has the component of cultural monitoring with indicators like, purposeful, continuous, and realistic monitoring.
ملخص الجهاز:
در این پژوهش، با مبنا قرار دادن الگوی ارزشیابی فرایند خطمشیگذاری فرهنگی و با استفاده از روششناسی ده مرحلهای ساخت سنجه اندازهگیریِ راتری و جونز (2007) و نظرخواهی از 10 خبرة فعال حوزة فرهنگی، اقدام به طراحی سنجة اندازهگیری کیفیت خطمشیهای فرهنگی در قالب پرسشنامه شده است.
با توجه به گستردگی انتظارات و اهداف و وقوع مسائل در حوزة فرهنگ، تصمیمگیریها، برنامهها و اقدامات مرتبط با آن، تحت عنوانی به نام «خطمشیگذاری فرهنگی» شناخته میشود که بر اساس مدل فرایندی خطمشیگذاری عمومی، شامل مراحلی به شرح شناخت و درک مسئله، تهیه و تدوین خطمشی، مشروعیتبخشی به خطمشی، اجرا و ارزیابی است (شریفزاده و الوانی، 1390: 22).
این پژوهش به دنبال آن است تا سنجههای مرتبط با هر یک از شاخصهای استخراجی مبتنی بر وضعیت مطلوب استخراج شده از مطالعات گرجیپور و همکاران (1398)، را به عنوان ابزاری برای اندازهگیری کیفیت در فرایند خطمشی فرهنگی مشخص کند.
بر این اساس، سؤال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از: ابزار اندازهگیری کیفیت فرایند خطمشیگذاری فرهنگی در مسئلهشناسی، تهیه و تدوین، اجرا و ارزیابی خطمشیهای فرهنگی دارای چه سنجههایی است؟ 2.
پژوهش حاضر که درواقع ادامه و مکمل پژوهش مذکور است، از نظر هدف، از نوع پژوهشهای کابردی است که برای ارائۀ ابزار اندازهگیری کیفیت خطمشیهای فرهنگی، از مدل ارائه شده توسط گرجیپور و همکاران (1398) استفاده کرده است که در آن، با بررسی کیفی سه سند «نقشۀ مهندسی فرهنگی کشور»، فصل مرتبط با فرهنگِ سند «چشمانداز توسعه 1404» و سند «اسلامیشدن دانشگاههای کشور»، با بهرهمندی از روش تحلیل مضمون، الگوی ارزشیابی فرایند خطمشیگذاری فرهنگی با رویکرد مطالعۀ کیفی اسناد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران استخراج شده است.