خلاصة:
شیردادن (رضاع) به نوزاد، بهوسیله مادر یا غیرمادر (دایه) انجام میشود. به شیردادن مادر در آیات متعددی از قرآن کریم اشاره شده است. مهمترین آیهای که به بیان احکام شیردادن مادر میپردازد، آیه 233 سوره بقره است. در این آیه احکام مربوط به مادر، پدر، فرزند شیرخوار، دایه و وارث پدر بیان شده است. اطلاق آیه شامل زنان در عقد ازدواج و زنان مطلقه میشود. آیه بر وجوب رضاع در غیر فرض ضرورت بر مادر و پدر دلالت ندارد. تعیین مدت دو سال شیردادن در آیه شریفه، موضوع احکام تعیین حدّ برای حکم استحبابی رضاع، تعیین حدّ برای حق مادر بر رضاع، تعیین حدّ برای استحقاق اجرت برای مادر و تعیین حدّ برای شیردادنی است که سبب حرمت ازدواج میشود.
Breastfeeding a child is usually done by the mother or another woman
(wet nurse). Breastfeeding is referred to in several verses in the Holy
Quran. The most important one that explains the rules of breastfeeding is
the verse 233 of the sura Al-Baqarah. The verse explains the rules
pertaining to the mother, father, infant, wet nurse, and the paternal heir. It
refers specifically to the married as well as divorced women. The verse
does not implicate the obligation of breastfeeding in an assumed
obligatory case other than the mother and the father. Determining the
period of two years in the holy verse is the subject of determining the
limits (hadd) of the recommendatory rule of breast feeding (riza̔) ,
determining the limits of the mother’s right for breast feeding,
determining the limits of wage for the mother’s breast feeding, and
determining the limits of breast feeding that makes a marriage unlawful.
ملخص الجهاز:
این کلمه فعل مضارع و در ظاهر جمله خبری است، ولی بیشک مقصود از آن اِخبار از رفتار مادران نیست؛ زیرا روشن است که بسیاری از مادران به کودکان خود شیر نمیدهند؛ ازاینرو اِخبار از شیردادن مادران کذب خواهد بود، مگر آنکه اِخبار از حکم خداوند باشد که دراینصورت بهمعنایی انشایی بازمیگردد و شامل وجوب و استحباب میشود (طوسی، 1409، ج2، ص255/ مقداد، 1404، ج2، ص231/ ابوحیان، 1420، ج2، ص496).
برخی از آیه 6 سوره طلاق که دالّ بر این است: «شوهر باید اجرت رضاع زن مطلقه را بپردازد و اگر از پرداخت آن ناتوان است، دایهای برای فرزندش بگیرد»، برداشت میکنند که شیردادن بر مادر واجب نیست؛ زیرا اگر واجب بود، نفقهای به او تعلق نمیگرفت (طبرسی، 1415، ج2، ص586/ نجفی، 1414، ج31، ص272/ فخر رازی، 1420، ج6، ص459).
برخی فقیهان شیعه (حلّی، 1413، ج3، ص101/ شهید اول، 1410، ص176/ کاشفالغطاء، 1359، ج2، ص31) و فقهای شافعی (نووی، [بیتا]، ج18، ص312/ انصاری، 1418، ج2، ص210/ شربینی، 1377، ج3، ص449) فتوا به وجوب خوراندن شیر روزهای نخستین پس از تولد که به آغوز (اللباء) معروف است، بر مادر دادهاند؛ زیرا اگر نوزاد این شیر را نخورد، زنده نخواهد ماند، ولی بیشتر فقهای شیعه این ضرورت و درنتیجه حکم وجوب آن را نپذیرفتهاند (مقداد، 1425، ج3، ص267/ نجفی، 1404، ج31، ص279/ خوانساری، 1405، ج7، ص39/ شوشتری، 1416، ج7، ص178).
حکم تکلیفی رضاع برای پدر درباره حکم تکلیفی رضاع برای پدر که با فراهمکردن مقدمات آن مانند پرداخت اجرت به مادر یا اجیرکردن دایه محقق میشود، چهار قول وجود دارد: قول نخست: بهاجماع فقهای شیعه، دو سال کامل بهاستناد آیه شریفه و روایات، مستحب است و قریببهاتفاق فقها 21 ماه را واجب میدانند؛ برایناساس بهباور فقیهان شیعه، شیردادن بر مادر واجب نیست، ولی بر پدر که عهدهدار نفقه نوزاد است، واجب میباشد.