ارزیابی انتقادی محرمیت مادرزن با نکاح صغیره مقالة

برخی متشرعین، گاه به برخی دلایل، لازم می‌بینند تا با زن شوهردار، صرفا رابطه محرمیّت برقرار کنند. یکی از راه‌هایی که معمولا به آن متوسل می‌شوند عبارت است از نکاح دختر صغیره‌ آن زن تا وی به‌عنوان مادر زن، در شمار یکی از محارم قرار گیرد. این عمل، شبهه کودک‌همسری را پدید آورده است. مشهور فقهاء، حتی یک عقد موقت لحظه‌ای با صغیره را موجب حصول محرمیت با مادر زن می‌دانند؛ لذا روش مذکور را به لحاظ فقهی تأیید می‌کنند؛ اما برخی دیگر از فقهاء، قابلیت استمتاع برای دختر را شرط تحقق این محرمیت می‌دانند. در این مقاله که به روش توصیفی _ تحلیلی به‌نگارش درآمده، اثبات شده که راهکار مذکور - فارغ از آسیب‌های احتمالی فردی، اجتماعی و خانوادگی و یا موجه‌بودن یا نبودنِ آن به لحاظ اخلاقی – مورد خدشه است؛ زیرا مستفاد از ادله، مقیدبودن مَحرمیتِ مادر زن، به قابل استمتاع‌بودن زوجه است؛ لذا نکاح صغیره، موجب محرمیت مادر زن نمی‌شود.

Some pious Muslims, every now and then, find it necessary to merely have the relationship of affinity with a married woman for some reason. One of the ways that is usually resorted to is to marry the woman’s minor daughter, so that she, as the mother-in-law, would become Mahram. This action has created the suspicion of minor marriage. The famous opinion among jurisprudents is to consider even a temporary, momentary marriage with a minor to be the cause of affinity of the motherin- law and thus to approve this method from the viewpoint of jurisprudence. Some other jurisprudents, however, regard the girl’s enjoyableness as a condition for the realization of affinity. This descriptive-analytical article proves that, regardless of the possible individual, social, and familial harms or being ethically justified or not, the aforementioned solution is flawed since evidence indicates that affinity of the motherin- law is conditional upon the wife’s enjoyableness. Minor marriage, therefore, does not cause affinity of the mother-in-law.

مشهور فقهاء، حتی یک عقد موقت لحظه‌ای با صغیره را موجب حصول محرمیت با مادر زن می‌دانند؛ لذا روش مذکور را به لحاظ فقهی تأیید می‌کنند؛ اما برخی دیگر از فقهاء، قابلیت استمتاع برای دختر را شرط تحقق این محرمیت می‌دانند. فقهاء درباره این فرع، این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا نکاح صغیره نیز همین حکم را به دنبال دارد؟ منشأ این پرسش، آن است که اساسا آیا نکاح دختر به‌طور مطلق، محرمیت مادر را به‌دنبال دارد یا اینکه حکم محرمیت با مادر، مقید و مشروط است؟ به‌عبارت دیگر آیا عقد، جزء العلّه برای حصول محرمیت با مادر است یا تمام العله؟ چنان‌چه عقد را جزء العله و مشروط به «دخول» یا «قابلیت زوجه برای استمتاع» بدانیم، بدیهی است که عقد صغیره به‌ویژه در سنین نوزادی، که نه‌تنها قابلیت دخول، بلکه قابلیت دیگر استمتاعات و بهره‌های جنسی نیز وجود ندارد، موجب محرمیت با مادر نمی‌شود؛ اما اگر عقد را تمام العله بدانیم، ازدواج با دختر در هر صورت، موجب حصول محرمیت با مادر می‌شود. مشهور فقهاء در مقام استدلال بر عدم شرطیت دخول، به آیه 33 سوره مبارکه نساء تمسک کرده‌اند که خداوند می‌فرماید:«حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهاتُكُمْ وَبَناتُكُمْ وَأَخَواتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخالاتُكُمْ وَبَناتُ الْأَخِ وَبَناتُ الْأُخْتِ وَأُمَّهاتُكُمُ اللاَّتي‏ أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَواتُكُمْ مِنَ الرَّضاعَةِ وَأُمَّهاتُ نِسائِكُمْ وَرَبائِبُكُمُ اللاَّتي‏ في‏ حُجُورِكُمْ مِنْ نِسائِكُمُ اللاَّتي‏ دَخَلْتُمْ بِهِنَّ؛ حرام شده است بر شما مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان و عمه‏هاتان و خاله‏هاتان و دختران برادر و دختران خواهر و مادرانى كه شما را شير داده‏اند و خواهران رضاعى شما و مادران همسرانتان و دختران همسرتان كه در دامان شما پرورش يافته‏اند از همسرانى كه با آنها آميزش جنسى داشته‏ايد».