خلاصة:
هنر شیشه گری با استقرار اسلام در ایران و مصر دورهای از تحول و شکوفایی را گذراند، به طوری که آثار شیشهای بر جای مانده طی قرون ۷-۳ ه.ق از شاهکارهای هنر ایران و مصر در ساخت و تزیین شیشه محسوب میشوند. در تزیین این آثار از عناصر نوشتاری، هندسی، گیاهی، جانوری و انسانی استفاده شده است. این پژوهش با هدف بررسی و تبیین وجوه بصری و بیانی عناصر نوشتاری آثار شیشه ای ایران و مصر صورت پذیرفته است. بنابراین سوال پژوهش حاضر این است که عناصر نوشتاری آثار شیشه ای ایران و مصر در قرون ۷-۳ ه.ق حاوی چه مضامینی بوده و با کدام شیوه و تکنیک اجرا شده اند؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. ۷۲۵ اثر شیشه ای ایران و مصر در قرون مذکور به عنوان جامعه پژوهش تعریف شده که از این میان ۲۸ اثر به روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد آثار شیشه ای ایران حاوی مضامین دعایی به خط کوفی بوده که با شیوه نقوش قالبی، تراش و کامیو اجرا شده است. علاوه بر دعای خیر، اسامی سفارش دهندگان به شیوه های تراش، حکاکی، نقوش قالبی، زرینفام و مینای روی شیشه بر روی آثار شیشه ای مصر نقش بسته است.
ملخص الجهاز:
نتایج پژوهش نشان میدهد آثار شیشهای ایران حاوی مضامین دعایی به خط کوفی بوده که با شیوه نقوش قالبی، تراش و کامئو اجرا شده است.
همچنین هنر شیشهگری مصر در دوره اسلامی احیا شده و آثار شیشهای برجستهای طی این دوران از سرزمین مصر باقی مانده است.
این پژوهش ضمن شناخت بخشی از آثار شیشهای دوران اسلامی ایران و مصر که واجد عناصر نوشتاری میباشند، سعی دارد به این پرسشها پاسخ دهد که عناصر نوشتاری بر روی آثار شیشهای ایران و مصر دربر دارنده چه مفاهیم و مضامینی بوده و با چه روش و تکنیکهایی اجرا شده است؟ در این پژوهش به تاریخچه شیشهگری ایران و مصر در قرون اسلامی، شیوه ساخت و تزیین آثار شیشهای و نیز به تحلیل عناصر نوشتاری مورد استفاده بر روی آثار شیشهای ایران و مصر در قرنهای 7-3 ه.
بر اساس مطالعات صورت گرفته تحقیق جامع و مستقلی در رابطه با موضوع پژوهش حاضر انجام نیافته است، لذا مطالعه و بررسی عناصر نوشتاری بر روی آثار شیشهای ایران و مصر به منظور پیشبرد دانش هنر شیشهگری ضروری مینماید.
تنگ شیشهای-تصویر 7-طرح خطی-منبع-تنگ شیشهای-تصویر 8-طرح خطی-منبع -/-/-(گلداشتاین، 1387: 115)--/-/-(Carboni & Whitehouse, 2001: 189) قرن: 4-3----قرن: 4-3--- عبارت نوشتاری "عافیه شافیه"-بدنه به چند قسمت تقسیم شده که قسمت اول با خطوط ناخوانای کوفی و قسمت دوم با نقش گیاهی گل رزت با هفت گلبرگ تزیین شده است.
6- نتیجهگیری آثار شیشهای بر جای مانده از دوران اسلامی ایران و مصر بیانگر این است که هنرمندان شیشهگر مهارت و توانایی بسیاری در ساخت و تزیین شیشه داشتهاند.