بررسی اشعار مدحی و مراثی میرزا احمد متولی باشی مقالة

مؤلف: ضیا، محمدرضا ؛ حمیدی، دکتر سید جعفر ؛

كاتب مسؤول: حسینی کازرونی، دکتر سید احمد ؛

زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا) بهار و تابستان 1399 - شماره 22 التصنيف B (Azad University (‎23 صفحة - من 75 إلی 97 )

الکلمات المفتاحية: مدح مرثیه اهل بیت (ع)

خلاصة:

باورهای دینی و عقاید مذهبی از موضوعات و مضامینی است که معمولا در سروده های شعرا بروز و ظهور می کند. مدح، منقبت و مرثیه ی اهل بیت (ع) که برگرفته از این باورهاست در برهه ای از تاریخ نمود بیش تری داشته است. بدون تردید جایگاه اهل بیت (ع) و بیان رسالت آنان از طریق زبان شعر و ادبیات می تواند تاثیر به سزایی داشته باشد. از جمله ی این شعرا، میرزا احمد متولی باشی تولیت آستانه ی حضرت احمدبن موسی الکاظم شاه چراغ (ع) در عصر محمدشاه قاجار است؛ که بخش زیادی از نسخه ی خطی دیوان اشعار وی به مدح، منقبت و مرثیه ی سیدالشهدا (ع) و اهل بیت (ع) اختصاص یافته است. در جامعه ی عصرقاجاری فرهنگ تعزیه، شعر آیینی و نوحه خوانی بسط و گسترش ویژه ای یافت و شعرای این دوره تحت تاثیرفضای اجتماعی به وجود آمده و بعضا به تقلید از شاعر سرآمد عرصه ی مرثیه سرایی، محتشم کاشانی به مدح، منقبت و مرثیه ی اهل بیت (ع) پرداختند. روشن نیز تحت تاثیر فضای مذهبی حاکم بر جامعه، پیشینه ی خانوادگی و جایگاه شغلی متولی باشی آستان شاهچراغ (ع) در اشعار خود نگاه ویژه ای به مدح و مرثیه ی خاندان رسالت دارد. در این پژوهش که برای نخستین بار انجام می شود، پس از معرفی مختصری از نسخه ی خطی مذکور و شرح حال شاعر، با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی، اشعار مدحی و سپس مراثی او را به تفکیک هریک از اشخاص از نظر مضامین و محتوا مورد بررسی و تحلیل قرار داده و نتایج حاصله را در پایان ارائه می نماید.

ملخص الجهاز:

از جمله ي اين شعرا، ميرزا احمد متولي باشي توليت آستانه ي حضرت احمدبن موسي الکاظم شاه چراغ (ع ) در عصر محمدشاه قاجار است ؛ که بخش زيادي از نسخه ي خطي ديوان اشعار وي به مدح ، منقبت و مرثيه ي سيدالشهدا (ع ) و اهل بيت (ع ) اختصاص يافته است . او شکستن دندان پيامبر (ص )، آتش زدن درخانه ي خيرالنسا (س )، به ريسمان افکندن اميرالمومنين (ع )، شکافتن فرق آن حضرت ، مسموم ساختن امام حسن مجتبي (ع ) و واقعه کربلا را بيان مي کند و روزگار و سپهر گردون را خطاب قرار مي دهد: سپهرا گرچه از بيداد با عالم جفا کردي ولي افزون جفا با خمسه (ي ) آل عبا کردي شکستي گوهردندان پيغمبربه سنگ کين بدان پاکيزه گوهر اول آغاز جفا کردي (همان : ٤٦) ٣-نتيجه گيري فضاي دربار پادشاهان قاجاري و به تبع آن فضاي اجتماعي که مصداق الناس علي دين ملوکهم است ؛ بسط و رواج تعزيه و نوحه خواني از يک سو و از سوي ديگر پيشينه ي خانوادگي شاعر که از نوادگان ميرشريف الدين جرجاني و از سرآمدان و انديشمندان ديني است ؛ نيز جايگاه اجتماعي و موقعيت شغلي ميرزا احمد روشن به عنوان کسي که خود و اجدادش سالياني عهده دار توليت آستانه ي حضرت شاهچراغ (ع ) بودند و تاثير فضاي اين مکان مذهبي ، او را بر آن داشته است تا بخش زيادي از اشعار خود را به مدح و مرثيه ي اهل بيت (ع ) اختصاص دهد. ميرزا احمد متولي باشي هم با اين تفکر و به اميد خلعت عفو و شفاعت ، ماتم سراي سيدالشهدا و اهل بيت (ع ) مي شود: روشنا ماتم سرا شو در عزاي شاه دين که از برايت خلعت عفو از خدا دارد حسين (برگ : ٤٦ نسخه ي خطي ) علاوه بر آن چه ذکر شد تقليد و پيروي در شعر دوره ي بازگشت و عصر قاجاري را نبايد ناديده گرفت .

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول