خلاصة:
در این مقاله ضمن تعریف مختصری از نظریه ی شناختی و یکی از مهمترین مباحث شناختی
یعنی انواع استعاره های مفهومی، به تحلیل شعری از علی باباچاهی پرداختیم که از شاعران
زبان گرای معاصر است. همچنین با استفاده از نظریه ی شناختی به تحلیل شعری از عباس صفاری
پرداختیم که از شاعران معناگرای معاصر است هدف از تحلیل این دو شعر نشان دادن کاربرد
نظریه ی شناختی در تحلیل متون است زیرا به زعم نگارندگان این مقاله نظام بلاغت سنتی فارسی
از تحلیل اشعاری مانند شعر باباچاهی ناتوان است. از سوی دیگر در این مقاله سعی شده با تحلیل
یکی از شعرهای عباس صفاری که از زمره ی شاعران معنا گرا است کاربرد نظریه ی شناختی در
تحلیل زوایای پنهان این گونه اشعار نیز نشان داده شود.
ملخص الجهاز:
کم کم همه چيز دستگيرت مي شود ٢٠٩ از بالاتر از سياهي گرفته تا به جز همه چيز فيل در تاريکي دستگيرت مي شود و فنجاني قهوه که فرضاً گرم و گيراست نه به هندوستان و نه به کافه اي که چرا و کجايش را به همه جا سر مي زني به جز همه جا انتخاب فيل و فنجان که با خودمان است ديگر چه گريه کني چه بخندي باخته اي همه چيزت را به جز همه چيز آن هم به پاي دو چشم سياه که لزوماً سياه نيست طرح لبخندي هم در ميان بوده بوده يا نبوده ؟ پس باخته اي همه چيزت را انتخاب خنده و گريه هم که همين طور سرفه مي کني که چه ؟ نه آب از آب نه فيل از فيل و نه تاريکي تکان مي خورد از جا که تکان بخورد جز اينکه از اين جا به بعد به جاي نئون هاي رنگي فکر کني در خيابان هاي اصلي شهر و برگردي از آن جا/ و اين جا به بعد با رنگ هاي مختلفي فکر کني بالاتر از سياهي تا هر کجا: بوده يا نبوده ؟ پس باخته اي همه چيزت را / به جز چاره چيست ؟ کوک مي کني دوباره ساعت مچي ات را روزهاي رفته را اگر شده از شيطان هم و از روباه دم بريده اگر شده مي پرسي راه فرار از تاريکي را از فيل و فنجان اگر شده و از يک تا هزار مي شماري و مي پرسي از دلهره اي به دلهره ي بعدي بالاتر از سياهي اما هيچ چشمي تعقيب نمي کند جز آن دو چشم سياهي که لزوماً سياه نيست (باباچاهي ، ١٣٩٢: ١٧٢) در مقدمه ي مقاله گفتيم يکي از جنبه هاي بسيار با اهميت استعاره هاي هستي شناختي ، «استعاره ظرف » و «ميدان ديد» است ، در ابتداي اين شعر وقتي مي خوانيم : درون تاريکي افتاده اي از هر طرف قاطي فکرهاي از هر طرف دو واژه ي «درون » و «طرف » يکي بر «استعاره ي ظرف » و ديگري بر «استعاره ي جهت مند» دلالت مي کند.