خلاصة:
فیلسوفان مسلمان عموما در باب چیستی جسم و احکام کلی اجسام سخن راند هاند که در نتیجه ی
آن ادبیات فلسفی گسترد های در باب تعریف جسم، بساطت یا ترکیب ذهنی و خارجی آن، تما یزات
اساسی اجسام با موجودات غیرمادی، ویژگ یهای مشترک اجسام و ... شکل گرفته است. در این میان
دو فیلسوف نامی ایران، شیخ اشراق و صدرالدین شیرازی، از آن رو که هر یک موسس مکتب فلسفی
نوظهوری بودند، دست به نوآوری زدند و دیدگاه های جدیدی را در این باب – که از جهات مختلفی
با دیدگاه اسلاف مشائی آنان تفاوت داشت - ارائه کردند. در این مقاله، از انبوه مسایل قابل طرح به
تبیین و مقایسه ی دو مساله ی اساسی یعنی چیستی (ماهیت و حقیقت) جسم و کمال اجسام (به
ویژه از جهت علم و حیات) در دیدگاه این دو فیلسوف پرداخته میشود. ضمن بررسی مراحل مختلف
ارائه ی دیدگاه های این دو فیلسوف، نتیجه می گیریم که تفاوت های بنیادین میان این دو دیدگاه
وجود دارد به گونه ای که در حکمت اشراقی به مرزبندی جدی عالم اجسام با عوالم بالاتر میانجامد.
Islamic philosophers, like their Greek predecessors, have discussed
the essence and quiddity of the body. Suhrawardi and Mulla Sadra,
among the others, have proposed some ideas concerning the nature
of the body and its characteristics. Suhrawardi considers the body in
three different stages: first, following the Peripatetic philosophy, he
defines it as a subsistence composed of "form" and “matter". Then
he moves to regard it as mere magnitude. Finally, Suhrawardi
defines the body according to his own illuminative principles as the
composition of attributive light and dark substance. Sadra,
according to his principle of the "principality of Existence", sees the
quiddity of the body as something composed of matter and form,
but its true reality is nothing but existence. In this paper, we argue
that there is not any contradiction between Suhravardi's different
views depending on everystaye since each of them is proposed in a
specific context. On the other hand, we show that Sadra's existential
philosophy, necessarily concludes to a result which the real essence
of the body is nothing than existence. Final section, we make some
comparisons between the views of these two great Muslim
philosophers
ملخص الجهاز:
بـر ايـن اساس ، شايد بتوان با نظر به مباني استفاده شده ي سهروردي ، ديـدگاه هـاي وي را در سه مرحله متمايز به شرح ذيل طبقه بندي کرد: ١) تقرير و گزارش ديدگاه مشائيان با اختيار مباني مشائي ٢) نقد ديدگاه مشائيان بر اساس همان مباني مشائي ٣) عرضه ي ديدگاه ابتکاري خود بر اساس مباني اشراقي آن گونه که معروف است ، سهروردي آشنايي با طريقه ي مشائيان را به عنـوان مقدمـه ورود به حکمت اشراقي ضروري مي دانست و از همين رو، ابتدا کتاب هايي به شـيوه ي مشائيان نگاشت تا راه براي آموزندگان حکمت اشراقي هموار شود و سپس به تـأليف آثار اشراقي خود پرداخت .
نقد ديدگاه مشائيان سهروردي در مرحله ي دوم ، يعني در مقام نقد ديـدگاه مشـائيان ، صـورت و هيـولاي اولي را از اقسام جواهر خارج مي کند؛ به اعتقاد وي هيولا امري عدمي و ذهني است و صورت نيز عرض (و نه جوهر) اسـت .
بدين ترتيب ، در ديدگاه سهروردي در مرحله ي دوم از مراحل سه گانه ، جسم مطلق - بما هو جسم مطلق - همان مقدار جوهري بسيط اسـت و از آنجـا کـه جسـم مطلق يا همان مقدار مطلق بدون عروض مقدار خاص و ديگر هيئات ، در خارج محقق نيست بايد اجسام خاص وجود داشته باشـند کـه در خـارج محقـق و قابـل مشـاهده باشند.
(
, 
, 
)
