خلاصة:
انگارۀ معتاد نه پدیدهای طبیعی است و نه واقعیتی عریان که در همۀ جوامع و فرهنگها، معنا و مضمون یکسانی داشته باشد، بلکه برچسب یا انگی است که جامعه بهمیانجی سازوکارهایی پیچیده به افراد کجرو میزند. قصد اصلی این جستار تأملی انتقادی در شیوههای برساختِ اجتماعیِ انگارۀ معتاد است؛ اینکه چگونه برخی افراد بهمیانجی سازوکارهایی پیچیده در جامعه، انگ معتاد میخورند و بهتدریج دلالتها و پیامدهای این خودانگارۀ جدید را در حیات فردی و اجتماعیشان میپذیرند. این پژوهش برای مطالعۀ کیفی نحوۀ شکلگیری فرهنگِ انگزنی به تحلیل تجربی سازوکارهای شکلگیری انگ معتاد درون خردهفرهنگِ سوءمصرفکنندگانِ مواد مخدر پرداخته و این کار را با تحلیل روایتهای سوءمصرفکنندگان مواد مخدر از پذیرش انگ معتاد انجام داده است. در این پژوهش کیفی، نمونهها از میان معتادان مرد در کمپهای ترک اعتیاد سنندج بهشیوۀ نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند. روش انجام کار تحلیل روایت است و محتوای روایتهای مصاحبهشوندگان با استفاده از تکنیک تحلیل تماتیک تفسیر شده است. نتایج بیانگر آن است که سازوکارهایی چون «واگرایی فرد و جامعه»، «خودخوارانگاری»، «احساس بیگانگی»، «طرد اجتماعی»، «احساس ناامنی و تنهایی» و «دوگانگی احساسی» عمدهترین سازوکارهای ذیمدخل در شکلگیری فرهنگ انگزنی و پذیرش انگ معتاد از جانب سوءمصرفکنندگان مواد مخدر هستند. بهبیانِدیگر، طرد فرد از جامعه و هجرت او بهسوی خردهفرهنگ سوءمصرفکنندگان مواد مخدر به احساس خودخوارانگاری و تهیشدن شخصیت از انگارهها و معانی قبلی میانجامد و لذا آمادگی فرد برای پذیرش خودانگارۀ جدید بیشتر میشود. بنابراین فرهنگ انگزنی در حدِ فاصل گسست از فرهنگ مسلط تا گرویدن به خردهفرهنگی معارض شکل میگیرد.
The perception of "addict" is neither a natural phenomenon nor pure reality that have one meaning in all societies and cultures but a stigma on individuals by the mechanisms of society. The main purpose of this research is a critical thought over social construction of "addict" perception, that how some people by some complex mechanisms, stigmatized as an addict in society and gradually accept the results of this new self-perception in their individual and social lives. On the other hand, the aim of this survey is critical study of the formation of stigma culture. So we analyze the formation mechanisms of addict stigma in subculture of drug abusers. This research, relying on stigmatization theory, attempts to explain the ways in which the culture of stigmatization is socially constructed. The cases of study are selected by way of snowball sampling and are interviewed individually. The method is narrative analysis and the narrations of the subjects have been interpreted through thematic analysis. The findings show that mechanisms such as "social divergence", "self-degradation", "self-alienation", social exclusion", "negative self-identification" and negative person-hood are among the main factors of constructing the culture of stigmatization and image of addiction by drug-abusers. Gradual acceptance of addict stigma results from discontinuity of the individual from society and joining the subculture of drug abusers. Individual exclusion and joining this subculture will lead to their self-deterioration and character-emptiness of previous images and meanings. So, stigma culture forms from a gap between the dominant culture and joining the the opposite subculture.
ملخص الجهاز:
com@Psobhani٦٣ مقدمه و بیان مسئله اعتیاد پدیده ای اجتماعی است که گرچه تلاش های زیادی برای تقلیل آن به صبغۀ فردی و روانی صورت گرفته ، اما به هیچ عنوان ، فروکاست آن تا این حد نتوانسته در رویارویی و علاج آن در جامعه مؤثر واقع شود.
قصد اصلی این جستار واکاوی سرشت و سازوکارهای چگونگی برساخت فرهنگ انگ زنی ١، از طریق مطالعۀ تجربی یکی از رایج ترین نمونه های آن در جامعۀ ایران ، است : اعتیاد، پدیده ای که گرچه بیشتر به مثابۀ امری زیستی-روانی تعریف میشود (عبداللهی و همکاران ، ١٣٩٠: ١٩)، اما اساساً برساختی اجتماعی است (رابینگتُن و راینِبرگ ٢، ١٣٨٣: ١٥٦).
با این وصف ، پرسش اصلی این پژوهش این است که فرهنگ انگ زنی چگونه و با چه سازوکارهایی سبب پذیرش تدریجی انگ معتاد از جانب سوءمصرف کنندگان مواد مخدر میشود؟ زمینه نظری خودِ بازاندیشنده در مواجهه با دیگری بزرگ مفهوم خود بازاندیشانه ، که متعلق به دستگاه نظری آنتونی گیدنز در تحلیل وضعیت «خود» در مدرنیتۀ متأخر است ، دلالت دارد بر اینکه افراد فعالانه در شکل دهی به هویت شخصی ٢ شرکت کرده و با چنین کاری به نحوی به زندگی اجتماعی کمک میکنند.
(1974), "Alternative Theories of Deviance: toward an empirical test," Paper presented at annual meeting of society for the study of social problems, 8/23.