خلاصة:
رومن یاکوبسن از برجستهترین نظریهپردازان فرمالیسم روسی در نظریۀ الگوی ارتباط کلامی خویش اعلام کرد هرگونۀ ارتباط کلامی بین راوی و روایتشنو (مخاطب) بر وجود شش عاملِ فرستنده، گیرنده، مجرای ارتباطی، تماس، رمز و موضوع استوار است. یکی از نقشهای ارتباطی در الگوی اخیر، «نقش ترغیبی» است. جهتگیری پیام در نقش ترغیبی بهسوی مخاطب است و گوینده میکوشد تا با کاربرد جملههای امر و نهی و منادا، با مخاطب ارتباط برقرار کند. در غزلیات عطار، در جایگاه گونهای متنِ دارای ارتباط کلامی، باتکیهبر الگوی یاکوبسن سه نقش ترغیبی در محورهای «پیام، درونمایه و مخاطب» دیده میشود؛ بهگونهایکه در ورای هریک از محورهای نامبرده، شاعر با استفاده از ابزارهای زبانی به ترغیب پیامی در مخاطب میپردازد. این مقاله بهشیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای به بررسی شیوههای اخلاق ترغیبی و محورهای آن در غزلیات عطار براساس نظریۀ ارتباط کلامی رومن یاکوبسن میپردازد. نتایج پژوهش نشان میدهد که ترغیب در غزلیات عطار جایگاه ویژهای دارد و درونمایههای نقش ترغیبی بیشتر در سه محورِ دینی و حکمی، اجتماعی و فرهنگی نمود یافته است؛ شاعر در پس این نقشها به ترغیب موضوعاتی مانند ترک دنیا، دوری از ریا و شادمانی و... میپردازد. علاوهبر رعایت امتیازات و آرایههای کلامی، که ارزش ادبی فراوانی برای این اثر آفریده است، کاربست مناسب و پربسامد ترغیب، در جایگاه یک شیوة آموزشی، بر غنای تعلیمی غزلیات عطار افزوده است.
ملخص الجهاز:
شيوه هاي ترغيب در غزليات عطار باتکيه بر نظريۀ «فرايند ارتباط کلامي» رومن ياکوبسن دکتر شهين قاسمي چکيده رومن ياکوبسن از برجسته ترين نظريه پردازان فرماليسم روسي در نظريۀ الگوي ارتباط کلامي خويش اعلام کرد هرگونۀ ارتباط کلامي بين راوي و روايـت شـنو (مخاطـب ) بـر وجود شش عاملِ فرستنده ، گيرنده ، مجراي ارتباطي ، تماس ، رمز و موضوع استوار اسـت .
در غزليـات عطـار، در جايگـاه گونـه اي مـتنِ داراي ارتباط کلامي ، باتکيه بر الگوي ياکوبسن سه نقش ترغيبي در محورهاي «پيام ، درون مايـه و مخاطب » ديده مي شود؛ به گونه اي کـه در وراي هريـک از محورهـاي نـام بـرده ، شـاعر بـا استفاده از ابزارهاي زباني به ترغيب پيامي در مخاطـب مـي پـردازد.
بـراي بررسي الگوي ارتباطِ راوي و مخاطب (روايت شنو) و محورهاي ارتباطي آن هـا و همچنـين نقش هاي نهفته در پس اين ارتبـاط ، چـارچوب بـر نظريـۀ «فراينـد ارتبـاط کلامـي » رومـن ياکوبسن قرار داده شده است و تلاش مي شود با تکيه بر ساختار و محتواي غزليـات عطـار به ترسيم الگوي فرايند ارتباط کلاميِ راوي و مخاطب در اين غزليات بپردازديم .
يکي از اين نقش ها نقش ترغيبي اسـت و «در ساخت هاي ندايي و امري نمود مي يابد، به گونه اي که قابل صدق و کذب نمي باشـد و جهت گيري و تأکيد آن به سوي مخاطب است » (ياکوبسن ، ١٣٨٦: ٧٤).
٣ـ١ ارتباط کلامي با مخاطب در غزليات عطار در زبان شناسي جديد و از ديدگاه ياکوبسن ، در کارکرد ترغيبي جهت گيري پيـام بـه سـوي مخاطب است و ساخت هاي ندايي يا امري را ميتوان بارزترين نمونه هاي نقـش هـاي ترغيبـي زبان دانست .
(
, 
, 
)
