شیوه ‏های ترغیب در غزلیات عطار باتکیه بر نظریۀ «فرایند ارتباط کلامی» رومن یاکوبسن مقالة

رومن یاکوبسن از برجسته‏ترین نظریه‏پردازان فرمالیسم روسی در نظریۀ الگوی ارتباط کلامی خویش اعلام کرد هرگونۀ ارتباط کلامی بین راوی و روایت‏شنو (مخاطب) بر وجود شش عاملِ فرستنده، گیرنده، مجرای ارتباطی، تماس، رمز و موضوع استوار است. یکی از نقش‏های ارتباطی در الگوی اخیر، «نقش ترغیبی» است. جهت‏گیری پیام در نقش ترغیبی به‏سوی مخاطب است و گوینده می‏کوشد تا با کاربرد جمله‏های امر و نهی و منادا، با مخاطب ارتباط برقرار کند. در غزلیات عطار، در جایگاه گونه‏ای متنِ دارای ارتباط کلامی، باتکیه‏‏بر الگوی یاکوبسن سه نقش ترغیبی در محورهای «پیام، درون‏مایه و مخاطب» دیده می‏شود؛ به‏گونه‏ای‏که در ورای هریک از محورهای نام‏برده، شاعر با استفاده از ابزارهای زبانی به ترغیب پیامی در مخاطب می‏پردازد. این مقاله به‏شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‏گیری از منابع کتابخانه‏ای به بررسی شیوه‏های اخلاق ترغیبی و محورهای آن در غزلیات عطار براساس نظریۀ ارتباط کلامی رومن یاکوبسن می‏پردازد. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که ترغیب در غزلیات عطار جایگاه ویژه‏ای دارد و درون‏مایه‏های نقش ترغیبی بیشتر در سه محورِ دینی و حکمی، اجتماعی و فرهنگی نمود یافته است؛ شاعر در پس این نقش‏ها به ترغیب موضوعاتی مانند ترک دنیا، دوری از ریا و شادمانی و... می‏پردازد. علاوه‏بر رعایت امتیازات و آرایه‏های کلامی، که ارزش ادبی فراوانی برای این اثر آفریده است، کاربست مناسب و پربسامد ترغیب، در جایگاه یک شیوة آموزشی، بر غنای تعلیمی غزلیات عطار افزوده ‏است.

شيوه هاي ترغيب در غزليات عطار باتکيه بر نظريۀ «فرايند ارتباط کلامي» رومن ياکوبسن  دکتر شهين قاسمي چکيده رومن ياکوبسن از برجسته ترين نظريه پردازان فرماليسم روسي در نظريۀ الگوي ارتباط کلامي خويش اعلام کرد هرگونۀ ارتباط کلامي بين راوي و روايـت شـنو (مخاطـب ) بـر وجود شش عاملِ فرستنده ، گيرنده ، مجراي ارتباطي ، تماس ، رمز و موضوع استوار اسـت . در غزليـات عطـار، در جايگـاه گونـه اي مـتنِ داراي ارتباط کلامي ، باتکيه بر الگوي ياکوبسن سه نقش ترغيبي در محورهاي «پيام ، درون مايـه و مخاطب » ديده مي شود؛ به گونه اي کـه در وراي هريـک از محورهـاي نـام بـرده ، شـاعر بـا استفاده از ابزارهاي زباني به ترغيب پيامي در مخاطـب مـي پـردازد. بـراي بررسي الگوي ارتباطِ راوي و مخاطب (روايت شنو) و محورهاي ارتباطي آن هـا و همچنـين نقش هاي نهفته در پس اين ارتبـاط ، چـارچوب بـر نظريـۀ «فراينـد ارتبـاط کلامـي » رومـن ياکوبسن قرار داده شده است و تلاش مي شود با تکيه بر ساختار و محتواي غزليـات عطـار به ترسيم الگوي فرايند ارتباط کلاميِ راوي و مخاطب در اين غزليات بپردازديم . يکي از اين نقش ها نقش ترغيبي اسـت و «در ساخت هاي ندايي و امري نمود مي يابد، به گونه اي که قابل صدق و کذب نمي باشـد و جهت گيري و تأکيد آن به سوي مخاطب است » (ياکوبسن ، ١٣٨٦: ٧٤). ٣ـ١ ارتباط کلامي با مخاطب در غزليات عطار در زبان شناسي جديد و از ديدگاه ياکوبسن ، در کارکرد ترغيبي جهت گيري پيـام بـه سـوي مخاطب است و ساخت هاي ندايي يا امري را ميتوان بارزترين نمونه هاي نقـش هـاي ترغيبـي زبان دانست .