خلاصة:
«أجر» از کهن ترین ریشه های ثلاثی در زبانهای سامی است که 108 بار در 99 آیه از قرآن کریم به کار رفته است. تنوع در کاربردهای قرآنیِ این ریشه، همواره نظر عالمان تفسیر به ویژه صاحبان کتب وجوه و نظایر را به خود جلب کرده و گاه برای آن تا 6 وجه معنایی برشمرده شده است. در پژوهشِ حاضر کوشش شده است تا با بهره گیری از روشِ معناشناسی تاریخی، قدیمترین معنای ریشه «أجر» در زبانهای سامی پیجویی شود، سیر تحولات معناییِ واژه «اجر» از زبان پیشاسامی تا عربیِ قرآنی به مطالعه گذاشته شود و وجوه معناییِ این واژه در آیات قرآنی بازشناخته شود. مطالعه حاضر نشان می دهد که واژه «اجر» برای افاده سه معنا در قرآن کریم به کار رفته است: نخست، معنای «دستمزد» که قدیمترین معنای این واژه است و در 24 آیه قرآنی دیده می شود؛ دوم، معنای «پاداش» که در 70 آیه قرآنی به چشم می خورد؛ و سوم، معنای «مهریه» که تنها در 5 آیه قرآنی مشاهده می شود. از دیگر دستاوردهای مطالعه حاضر، پاسخ به این پرسش است که چرا قرآن کریم از واژه «اجر» برای اشاره به مفهوم «مهریه» بهره جسته است.
A-DJ-R" , one of the most ancient triconsonantal roots in the Semitic languages, is used 108 times in 99 Qur'anic verses. Paying attention to the variety of Qur'anic usages of the root "A -DJ -R", Muslim scholars have enumerated up to 6 different meanings for it. Based upon methodology of historical semantics, this study discovers the oldest meaning of the root "A -DJ -R" in the Semitic languages. The different semantic changes of this root, then, are investigated from the proto-Semitic language to the Qur'anic Arabic. This essay indicates that the word "Adjr" conveys three meanings in the Holy Qur'an: firstly, "wage" which is the oldest meaning of the root, and secondly, "reward", and finally, "bride-wealth". These three meanings are used respectively in 24, 70, and 5 Qur'anic verses. Moreover, this study answers an important question that why the Holy Qur'an used the word "Adjr" in reference to the concept of "bride-wealth".
ملخص الجهاز:
مطالعه حاضر نشان ميدهـد کـه واژه «اجر» براي افاده سه معنا در قرآن کريم به کار رفتـه اسـت : نخسـت ، معنـاي «دسـتمزد» کـه قديم ترين معناي اين واژه است و در ٢٤ آيه قرآني ديده ميشود؛ دوم ، معنـاي «پـاداش » کـه در ٧٠ آيه قرآني به چشم مـيخـورد؛ و سـوم ، معنـاي «مهريـه » کـه تنهـا در ٥ آيـه قرآنـي مشاهده ميشود.
با اين مقدمه ، در مطالعه حاضر بناست با اتخاذ رويکردي ميـان رشـته اي، از ظرفيـت هـاي دانش معناشناسي تاريخي (Historical Semantics) سود جسته شود تـا بـا کمـک آن ، وجـوه معنايي ريشه «أج ر» در قرآن کريم با رهيافتي زبان شناختي بـه بحـث گذاشـته شـود و معيـار معتبري براي سنجش آراي مطرح شده در منابع وجوه نگاري فراهم آيد.
٢ کاربردها در قرآن کريم دقت در کاربردهاي قرآني «أج ر» نشان ميدهد که اين ريشه در ٢٤ آيه قرآني حامـل معنـاي اصلي خود ـ يعني مزد دادن / به مزدوري گرفتن (اجاره خدمات ) ـ است که اين کاربردهـا را به طور خلاصه ميتوان در ٦ محور اصلي طبقه بندي کرد: الف ) کاربرد در داستان حضرت موسي (ع ) در مدين : بنـا بـر آيـات قرآنـي، آنگـاه کـه موسي (ع ) به شهر مدين درآمد، دختران شعيب (ع ) را کمک کرد تا دام هاي خـود را از چـاه آب سيراب سازند (نکـ: قصص /٢٣-٢٤).
٥. معناي «اجر» در آيۀ متعه (نساء/٢٤) در سخن از معناشناسي اجر در قرآن کريم ، بحث از آيه ٢٤ سوره مبارکه نسـاء ـ موسـوم بـه آيه متعـه ـ از اهميـت بسـياري برخـوردار اسـت ؛ چـرا کـه در آن از جـواز ازدواج موقـت سخن رفته و بر لزوم پرداخت مهريه در اين نوع از نکاح تأکيد شده است : ﴿...