خلاصة:
منابع روایی اسلامی آمارهای گونا‌گونی از شمار کشتگان یهودیان در غزوه بنی قریظه، عمدتا بین 400 تا 900 تن، ارائه می‌کنند. به جز اندکی، بیشتر اقوال به صورت مرسل و غیر مسند بیان شده اند. برخی از مورخان و محققان به آمارهای یادشده با دیده تأیید نگریسته، شماری آن را انکار کرده و گروهی نیز درباره آن سکوت کرده اند. این مقاله برآن است که اقوال یاد شده را نخست تا حد امکان بر پایه روش تحلیل اسناد- متن، تاریخ گذاری کرده، دوره و بستر ظهور آن‌ها را تعیین کند. سپس با بهره گیری از برخی دیگر از روایات مربوط به این جنگ و اطلاعات تاریخی مرتبط همچون شمار قبایل و آمارها را تحلیل و ارزیابی کند. از مجموع بررسی ها می توان دریافت که روایات این آمارها، دست کم پس از آن که اصل کشتار بنی قریظه در بین مسلمانان پذیرفته شد، در نیمه نخست قرن دوم در مناطق متعدد اسلامی همچون مکه، مدینه، کوفه شیوع یافته و کمی بعدتر به شهرهایی همچون بغداد و بصره گسترش یافته‌است.
Islamic narrative sources provided different statistics on the number of Jews killed in the Bani Qurayzah battle, mostly between 400 and 900. Except for a few, the other narrations are “mursal” and not musnad. Some historians and scholars have looked at the statistics with confirmation, some have denied them, and some have remained silent about them. In this article, we intend to date the mentioned statements as much as possible based on the method of document-text analysis, and determine the period and context of their emergence. In the next step, using some other narrations related to that battle and related historical information such as the number of tribes, we will analyze and evaluate the statistics. From all the studies, we can conclude that the relevant narrations, at least after the killing of Bani Qurayzah was accepted among Muslims, spread to various Islamic regions such as Mecca, Medina, and Kufa in the first half of the second century, and a little later. It has spread to cities like Baghdad and Basra.
ملخص الجهاز:
از مجموع بررسيها ميتوان دريافت که روايات اين آمارها، دست کم پس از آن که اصل کشتار بني قريظه در بين مسلمانان پذيرفته شد، در نيمه نخست قرن دوم در مناطق متعدد اسلامي همچون مکه ، مدينه ، کوفه شيوع يافته و کمي بعدتر به شهرهايي همچون بغداد و بصره گسترش يافته است .
اقوال ياد شده صراحت ندارد که آيا آمارها مربوط به همه قرظيان است يا تنها مردان جنگاور اما بايد دانست در نظ ام مردسالار و جنگاور عرب، تنها آمار مردان جنگي مهم بوده و از اين رو، به احتمال بسيار، مقصود راويان نيز همين بودهاست .
هر آنچه باشد اگر انتساب روايت به جابر ثابت شود، احتمال اين که شمار ياد شده به واقع نزديک باشد، افزايش مييابد چرا که بر پايه برخي گزارشها، او جز در بدر و احد، در ديگر غزوات پيامبر)ص( شرکت کرده ٢٧ و به سبب معاصرت، ميتوانسته از افراد بني قريظه _ولو بدون آمارگيري دقيق _ ارزيابي درست تري را به دست دهد.
٤ کشته از بني قريظه از سوي ابو الزبير محمد بن مسلم )د ١٢٨ه( در مکه براي برخي شاگردانش )ليث بن سعد و ابو عمرو بن علاء( حداکثر تا اواخر دهه سوم قرن دوم نقل 32 و از آن جا گسترش يافته است .
بر اساس استقراء انجام شده در سيره ابن هشام، افزون بر اين مورد، تنها در يک جاي ديگر ابن هشام روايتي را با سند ابوعبيده - ابوعمرو نقل ميکند که موضوع آن درباره تعداد کشتگان بدر است و آن را .
(
, 
, 
)
