خلاصة:
این مقاله به مقایسه ویژگی های جمعیت شناختی مناطق مرزی با مناطق غیرمرزی می پردازد. شاخص های جمعیت شناسی چون رشد و تراکم جمعیت، الگوهای مهاجرتی، ترکیب جمعیتی مناطق مرزی طی دوره ۱۳۹۰- ۱۳۶۵ مورد تحلیل جمعیت شناختی قرار گرفته و به منظور شناسایی مسائل و چالش های امنیتی ناشی از این تغییرات جمعیتی با مناطق غیرمرزی مقایسه شده است. روش تحقیق تحلیل ثانویه داده های سرشماری است و از اطلاعات و داده های سرشماری کشور طی دوره ۱۳۹۰- ۱۳۶۵ استفاده شده است. نتایج نشان می دهد؛ به طور کلی جمعیت در محیط ملی ایران، پیرامون گریز (مرزگریز) و تمرکزگراست، این همان مساله ای است که از نظر جمعیت شناسی سیاسی زمینه ساز مسائل و چالش های امنیتی در بلندمدت می شود. پیرامون گریزی جمعیت در ایران موجب شده است که تراکم نسبی جمعیتی در برخی از مناطق مرزی به شدت کاهش یابد و این مناطق با مساله کم جمعیتی مواجه شوند. کمی جمعیت در مناطق مرزی نه تنها امنیت مرزها را کاهش می دهد، بلکه قدرت بازدارندگی نظامی در برخی از مرزهای کشور را به شدت کاهش خواهد داد. از سویی، مرکزگرایی جمعیتی در ایران باعث شده کارائی کنترل جرائم و ناهنجاری های شهری به ویژه در کلان شهرها کاهش یابد، هم چنین بیش تراکمی جمعیت در شهرها میزان خطر و شدت آسیب پذیری جمعیتی در مقابل تهاجمات هوایی احتمالی خارجی را زیاد می نماید. با امعان نظر در یافته های تحقیق، برای ارتقاء امنیت ملی و مرزی به طور مشخص پیشنهاد می شود؛ سیاست های بازتوزیع جمعیت به منظور بهینه سازی تراکم و ترکیب جمعیت در مناطق مرزی صورت گیرد، این سیاست ها مستلزم سیاست های پیش ران از جمله سیاست تمرکززدایی صنعتی، آموزشی و شغلی است.
ملخص الجهاز:
وبلوچستان ١٧٢٢٥٧٩ 2405742 2534327 3/4 1/1 مازندران 2602008 2920657 3073943 1/2 1/0 خراسان جنوبي ٥٣٥٤٨١ 636420 662534 1/7 0/8 کردستان 1346383 1438543 1493645 0/7 0/7 کرمانشاه 1778596 1879385 1945227 0/6 0/7 آذربايجان شرقي ٣٣٢٥٥٤٠ 3603456 3724620 0/8 0/7 گيلان 2241896 2404861 2480874 0/7 0/6 ايلام 487886 545787 557599 1/1 0/4 اردبيل 1168011 1225348 1248488 0/5 0/3 جمع 36583828 340520316 30136138 22/0 19/04 ميانگين رشد -- -- -- 1/4 1/2 منبع : پردازش بر اساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال هاي ١٣٧٥، ١٣٨٥ و ١٣٩٠ در جدول شماره (٢)، شاخص هاي نسبت بستگي، نسبت جنسي و تراکم نسبي جمعيت در استان هاي مرزي و غيرمرزي طي دورة ١٣٩٠- ١٣٧٥ مقايسه شده اند.
جدول ٦: تغييرات ميزان رشد جمعيت در شهرهاي مرزي کشور طي دورة١٣٩٠- ١٣٦٥ )به تصویر صفحه رجوع شود) منبع : محاسبه شده توسط نگارندگان بر اساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال هاي ١٣٦٥، ١٣٧٥، ١٣٨٥ و ١٣٩٠.