خلاصة:
علم قاضی در حقوق و فقه اسلامی و حتی در رویه قضایی، از موضوعات مهم ادله اثبات و یکی از طرق اثبات جرم میباشد که از صدر اسلام مورد تاکید فقها، به ویژه فقهای امامیه بوده است. با توجه پیچیدگی جرایم و مقتضیات زمانی امروز، علم قاضی در کشف جرم و شناسایی مجرم، از اهمیت بهسزایی برخوردار میباشد که بر ادله شرعی و قانونی دیگر مانند اقرار، شهادت، سوگند و قسامه ارجحیت دارد. قاضی در صدور رای، میتواند به علم خود که مبتنی بر اصول و قواعدی بوده و از طرق متعارف به دست آورده، استناد کند، ولی باید مستند علم خود را ذکر نماید. استفاده از علم، بیطرفی قاضی را زیر سوال نمیبرد، اما تحصیل دلیل بایستی مبتنی بر اصول و قواعدی همچون اصل برائت و اصل مشروعیت باشد. رعایت این اصول و قواعد، موجب میشود که قاضی در استناد به علم خود، نظر شخصی را اعمال نکرده و از لجام گسیختگی و بینظمی آرا جلوگیری گردد که در این پژوهش به آنها پرداخته میشود.
The judge's knowledge in Islamic law and jurisprudence and even in judicial procedure is one of the important subjects, among the Evidences, and one of the ways to prove a crime; that has been emphasized by jurists, especially Imamiyya jurists, since the beginning of Islam. Due to the complexity of crimes and the requirements of the time, the judge's knowledge is very important in detecting the crime and identifying the culprit, which is superior to other religious and legal evidences; such as confession, testimony, oath and compurgation; And when issuing a verdict, the judge can rely on his knowledge, which he obtained through conventional ways and was based on principles and rules, and he must mention the evidence of his knowledge, and the use of knowledge does not call into question, the judge's impartiality; And the obtaining of evidence should be based on principles and rules such as the Presumption of innocence and the principle of legitimacy, that the observance of these principles and rules; causes the judge does not apply personal opinion when invoking his knowledge; And prevents disarray and disorder of votes; In this research, these subjects are addressed.
ملخص الجهاز:
اصو ل و قواعد فقهی و حقوقی متناظر بر تحصیل دلیل توسط علم قاضی در رویه قضایی 3 2 1 مهدی حلالخورمیرکلا دکتر عباس تدین دکتر رجب گلدوست جویباری تاریخ دریافت : ١٣٩٩/٨/١١ تاریخ پذیرش : ١٣٩٩/١٢/٢٩ چکیده علم قاضی در حقوق و فقه اسلامی و حتی در رویه قضایی، از موضوعات مهم ادله اثبات و یکی از طرق اثبات جرم میباشد که از صدر اسلام مورد تاکید فقها، به ویژه فقهای امامیه بوده است .
در پرونده های کیفری، علم قاضی در این سیستم قرار دارد؛ زیرا در بیشتر موارد، هدف ، اثبات امور عادی از قبیل ارتکاب اعمال مجرمانه و عناصر مادی و روانی جرم میباشد و از آن جایی که امکان تهیه دلیل از زمان وقوع جرم وجود ندارد، از این رو، قانون گذار نمیتواند برای این نوع دعاوی، ادله اثبات پیش بینی نماید؛ به همین علت ، نظر اکثریت این است که قاضی باید بتواند از هر راه ممکن برای اقناع وجدانی خود استفاده کرده و دست وی در جمع آوری دلیل و تحقیق و تفحص برای اثبات جرم (بر خلاف دعاوی حقوقی) بازتر باشد.
با توجه به سابقه قوانین کیفری و فقه جزایی، به نظر میرسد منظور قانون گذار این باشد که در جرایم مستوجب حد، ادله اثباتی موضوعیت دارد و با ادله منصوص جرم ثابت میشود و در سایر جرایم ، موضوعیت ندارد و هر دلیلی تنها یکی از طرق ایجاد علم برای قاضی میتواند باشد؛ البته ماده ای که به صراحت بر این دو بعد آزادی دلیل اشاره نماید، وجود ندارد.