خلاصة:
ﻣﻌﻤﺎری دست‌کند به دلیل عدم استفاده از مصالح آزاد، ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﻌﻤﺎری بشمار می‌رود. توجه به معماری زمین پناه که به معماری دست‌کند نیز شناخته می‌شود در سال‌های اخیر از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است. به طوریکه موجب شده است تا بسیاری از ابعاد ناشناخته این معماری مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد. در این میان شوادان‌های دزفول که به عنوان گونه‌ای بی‌نظیر از معماری دست‌کند مسکونی از مدت‌ها مورد توجه محققین قرار داشته است، هیچگاه مورد پژوهشی مستقل و با رویکرد گونه‌بندی معماری شکل یافته قرار نگرفته است. هدف این پژوهش شناخت و بررسی عوامل موثر در گونه‌بندی این شوادان‌ها است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی انتخاب شد. براساس مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی پیشینه و مباحث تاریخی پرداخته و از طریق برداشت‌های میدانی (مشاهده، پرسشنامه و مصاحبه با صاحب نظران) شناخت جامعی از شوادان‌ها حاصل شد. سپس با استفاده از روش دلفی و تحلیل پرسشنامه‌ها عوامل تاثیرگذار در دسته‌بندی و گونه‌شناسی شوادان‌های مورد مطالعه (۳۰ نمونه از شودان‌های به جا مانده از دوران قاجار تا دوران پهلوی) مشخص شدند. در نهایت مشخص شد که دو گونه عمده برای شوادان‌ها می‌توان برشمرد. گونۀ اول، شوادان‌های منفرد و گونۀ دوم، شوادان‌های گسترده هستند. در این میان وضعیت اقتصادی اجتماعی ساکنین نقش بسزایی در این گونه‌بندی داشته است.
Troglodytic architecture is regarded as a specific type of architecture because it does not use free materials. In recent years, earth-sheltered architecture, also known as troglodytic architecture, has received considerable attention as some of its unknown aspects are under investigation. In this connection, Shavadans in Dezful, which serve as underground cellars, are attracting the attention of researchers as unique types of residential troglodytic architecture. No research which has ever independently examined this typological approach to architecture is found. This descriptive-analytical research study aimed to investigate factors affecting the typology of these Shavadans. It also uses library sources to examine the history of this type of architecture and seeks to provide a comprehensive understanding of the Shavadans via field surveys (observation, questionnaires, and interviewing experts). It also uses the Delphi method and questionnaire analysis to study the factors affecting the categorization and typology of 30 examples of Shavadans left from the Qajar period to the Pahlavi period under study. In sum, it was concluded that there are two major types of Shavadans. The first type is single Shavadans and the second type is spacious Shavadans. In this regard, the residents' social-economic situation was found to contribute to this typology greatly .
(
, 
, 
)
