خلاصة:
یکی از پیامدهای تشکیل دولت صفویه در ایران (1135-907ق./1722-1501م.)، گسترش روابط خارجی با اروپا بود که افزون بر مناسبات سیاسی و تبادلات تجاری، تعاملات علمی و فنی را نیز در بر میگرفت. بهطور معمول، پژوهشگران بر روابط سیاسی و اقتصادی بیش از سایر جنبههای روابط متمرکز شده و مقولههای علمی و فنی تا حدودی مغفول ماندهاند. هدف از پژوهش حاضر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، تعاملات علمی و صنعتی ایران و اروپا را در عصر صفویه بررسی کند. یافتههای پژوهش حاکی از آن هستند که در خلال تماسهای دیپلماتیک و روابط بازرگانی میان ایران و غرب در عصر صفویه، مراودات علمی و فنی نیز وجود داشته که البته دامنه آن گسترده نبوده است. این مراودات در حد استفاده شاهان صفوی از خدمات علمی متخصصان اروپایی در حرفههای ساعتسازی، جواهرسازی، توپریزی، پزشکی و مهندسی بود.
ملخص الجهاز:
در واقع راهبردي مدون و مشخص در زمينه روابط علمي و فني وجود نداشت و نمونه هايي هم که از همکاري هاي علمي و فني موجود است ، در حوزه علايق شخصـي شـاه و بيشتر براي حضور برخي از صنعتگران و سررشته داران اروپائي به منظور کار در کارگاه هـاي شاهي يا همان بيوتات سلطنتي و در اموري بود که شاه به آنها نياز داشت .
رسـول بابايي (١٣٨٩، دانشگاه پيام نور تهران )، در پايان نامه کارشناسـي ارشـد بـا موضـوع "اروپـا و ٦ فصلنامۀ تاريخ روابط خارجي، س ٢٢، ش ٨٨، پاييز ١٤٠٠ اروپائيان از ديدگاه ايرانيان عصر صفوي " در باره چگونگي شناخت ايرانيان از اروپا بحث کرده است که با وجود روابط سياسي ، اين تماس ها و برخوردها براي ايرانيان نه شناخت دقيق اروپا و اروپائيان را به همراه داشت و نه به بهره برداري اصولي از پيشرفت هاي علمي و فنـي مـردم آن قاره انجاميد.
شاهقلي خان ، اعتمادالدوله شاه سـلطان حسـين در نامـه اي بـه لـوئي چهـاردهم پادشـاه فرانسه درخواست کرده بود با توجه به شهرت و معروفيت استادان و اهل صنعت آن کشـور و برتري آنها بر اهل صنعت ايران ، ترتيبي دهد که از استادان توپ ساز، خمپاره ساز، تفنگ ساز و تعاملات علمي و فني ايران و اروپا در عصر صفويه ١٥ ساير اسباب جنگ و صاحبان صنايع ديگر از قبيـل لنـدره بـاف ، سـاعت سـاز، سـنگ تـراش و جماعتي که در صنايع غريبه سررشته دارند، چند نفر به درگاه شـاهي بفرسـتد کـه مشـغول خدمت در امور مزبور شوند (قائم مقـامي ، ١٣٤٥: ١١٦-١١٤؛ همـان ، ١٣٤٨: ٧٣-٧١؛ نـوايي ، ١٣٦٣: ٩٨؛ همان : ١٣٧٠: ٤٦٧).