خلاصة:
در قرآن کریم امکان سعادت و رستگاری انسان، بدون دارا بودن قلب سلیم نفی شده است. به همین دلیل، وجهة همت بسیاری از اندیشمندان حوزة اخلاق، بررسی عوامل دستیابی به قلب سلیم و دوری از موانع آن بوده است. هدف این پژوهش، مفهوم‌شناسی قلب سلیم و دست یافتن به عوامل دخیل در تحقق آن، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات معصومان است. یافته‌های تحقیق حاکی از این است که قلب، همان روح و نفس انسانی است که سلامتی آن، به‌معنای دارا بودن تمام بینش‌ها و گرایش‌های بایسته و عاری بودن از تمام بینش‌ها و گرایش‌های نبایسته است. بررسی و تحلیل آیات و روایات، منتهی به یافتن عوامل موثر بر تحقق سلامتی قلب، همچون زهد، توکل، توبه، خوف و رجاء، خشیت، صمت، گوش دادن به موعظه، مباحثه علمی و قرائت قرآن شد.
The Holy Qur'an holds that it is impossible for human to reach happiness and salvation without having a sound heart. For this reason, many thinkers in the field of ethics have tried to study the factors involved in achieving health of heart and removing the obstacles in this regard. Using the descriptive-analytical method and the verses of the Holy Qur’an and the infallible Imams’ narrations, this study seeks to investigate the meaning of health of heart and to obtain the factors involved in its realization. The research findings indicate that heart is in fact the human soul whose health means having all the good insights and tendencies and being free from all the bad insights and tendencies. The study and analysis of the related verses and hadiths led to finding the factors affecting the health of heart, such as asceticism, trust, repentance, fear and hope, fear of Allah, silence, listening to sermons, scientific discussion and recitation of the Qur'an.
ملخص الجهاز:
بررسي و تحليل آيات و روايات، منتهي به يافتن عوامل مؤثر بر تحقق سلامتي قلب، همچون زهد، توکل، توبه، خوف و رجاء، خشيت، صمت، گوش دادن به موعظه، مباحثه علمي و قرائت قرآن شد.
عواملي همچون خوف و رجاء، خشيت، صمت، استماع موعظه و مباحثه علمي، ازجمله عواملي هستند که بيان آنها در خلال عوامل سلامتي قلب مورد غفلت واقع شده است.
دلالت اين روايت بر عامل بودن زهد، به دو طريق است: اولاً اين روايت، يکي از آثار زهد را حکمت معرفي مي‌کند که بر طبق بيان پيامبر (محمدي ري‌شهري، 1386، ج 8، ص 6)، موجب جلوگيري از خراب شدن دل مي‌گردد و جزو عوامل بينشي سلامتي قلب است.
در کتاب تهذيب نفس و آثار سير و سلوک از ديدگاه امام خميني، به بيان آثار زهد، که ازجمله آنها سلامتي نفس و ورود حکمت در قلب است، پرداخته شده است (موسوي خميني، 1387، ص 511ـ516).
در شرح حديث امام علي(، که به توصيه فرزند خويش مي‌پردازند و او را سفارش به ميراندن قلب به‌وسيله زهد مي‌کند (نهج‌البلاغه، 1368، نامه 31)، بسياري از شارحان نهج‌البلاغه و برخي بزرگان مانند علامه مصباح يزدي، به بيان تأثير زهد و بي‌رغبتي به دنيا بر روي سلامتي قلب مي‌پردازند (مکارم شيرازي، 1386، ج 9، ص 480؛ خويي، 1386، ج 20، ص 7؛ بحراني، 1366، ص 507؛ مصباح يزدي، 1394الف، ج 1، ص 57و58.
(
, 
, 
)
