خلاصة:
اراده نوعی توانایی روانی ویژۀ انسان است که وی را قادر میسازد تا با اختیار خود، مسیر رشد را بهطور آگاهانه انتخاب کند. با توجه به اینکه محور اصلی رفتارهای انسان اراده و اختیار است و کارهای آگاهانۀ انسان در همۀ ابعاد، مستند به اراده است؛ یکی از محورهای اصلی علوم انسانی را میتوان اراده و اختیار انسان دانست؛ ارادهای که شدت و ضعف دارد و میتواند کاهش یا افزایش یابد. هرقدر انسان، اراده نیرومندتری داشته باشد، حسن انتخاب بیشتری خواهد داشت و سوءانتخاب او در بیشتر اوقات ناشی از سستارادگی اوست. آیتالله مصباح یزدی در تالیفات خویش به نقش اراده بهعنوان یکی از ابعاد وجودی انسان در شکلگیری رفتارهای او فراوان پرداختهاند. در این پژوهش که از روش بررسی اسنادی و کتابخانهای، و تحلیل مباحث استفاده شده، به بررسی اصول و روشهای تقویت اراده، با تاکید بر دیدگاه آیتالله مصباح یزدی پرداخته شده است. نتیجه بهدستآمده حاکی از آن است که با اصولی همچون آگاهیبخشی و بینشافزایی، موعظه، تقویت ایمان، تصحیح نیت، تقواپیشگی، تقویت عبودیت و بندگی، تقویت بیم و امید، اعمال اراده، مداومت بر عمل، پرهیز از گناه، کنترل چشم و گوش، و همچنین با روشهایی همچون نماز، توسل، توکل، انفاق، تحمیل به نفس، تلقین به نفس، و ورزش، میتوان اراده را تقویت کرد.
ملخص الجهاز:
در اهميت و ضرورت تقويت اراده همين بس که انسان اگر معرفت و شناخت لازم نسبت به عبادات و راه بندگي خدا داشته باشد، اما اراده، همت و آمادگي روحي براي اقدام نداشته باشد، درصدد انجام اعمال قربي برنميآيد (مصباح يزدي، 1393الف، ج 2، ص 133).
علم به منفعت يا مصلحت يک عمل نيز موجب ميشود تا مبادي اراده، يعني حالاتي روحي و قلبي در فرد پديد آيد تا كاري را انجام دهد و يا اموري را ترك کند؛ زيرا هركاري كه يك موجود زندۀ با اراده انجام ميدهد، براي اين است كه به مطلوب و فايدهاي برسد و يا از امري نامطلوب در امان باشد (مصباح يزدي، 1391د، ص 116).
عنصر ديگري كه در ايمان دخالت دارد، امري است ارادي كه به قلب و دل مربوط ميشود؛ يعني پس از روشن شدن حقيقت، روحيه پذيرش و تسليم در برابر آن نيز در انسان وجود داشته باشد و بنا بگذارد كه لوازم آن را بپذيرد و در عمل به لوازم آن پايبند باشد (مصباح يزدي، 1390الف، ص 224).
بنابراين ايمان برايندِ مجموع دو عامل است: يكي شناخت و علم، و ديگري اراده ترقي و تكامل و تقرب به سوي خدا (مصباح يزدي، 1390الف، ص 244)؛ که نفس اين اراده، خود موجب تقويت اراده ميگردد.
همچنين ازجمله راهکارهايي که باعث تقويت ارادۀ توبه و اصلاح نفس ميشوند و نقش بارزي در عزم بر توبه از گناه و اصلاح نفس دارد، انس با خدا و دعاها و مناجاتهايي است که از اولياي دين وارد شده است و زمينه صدور اراده و تصميم جدي براي توبه را در انسان پديد ميآورند (مصباح يزدي، 1390ز، ج 1، ص 83).