خلاصة:
هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر باور به معاد و تصویر همهجانبۀ آن در تربیت عقلانی از منظر علامه مصباح یزدی است. پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته و درنهایت نظریات تربیتی این فیلسوف استنتاج شد. در مراحل انجام پژوهش، نخست، معنای تربیت عقلانی که شامل تعریف لغوی عقلانی، تعریف ماهوی عقلانی، تعریف مصداقی عقلانی است، بررسی شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد در پرتو باور به معاد، عقل انسان، تمرکز پیدا کرده و هدفمند میشود. قلمرو اندیشه و نظر انسان و بهتبع آن، معرفت او هم توسعه مییابد. زندگیاش از یک معنا و ارزش خاصی برخوردار خواهد شد. در پرتو این باور مراتب معرفتی انسان که عبارتند از: علمالیقین، عینالیقین و حقالیقین تعالی یافته و انسان ترغیب میشود که خود را از هر مرتبه به مرتبههای بالاتری از معرفت، برساند.
ملخص الجهاز:
با توجه به آنچه در پيشينه پژوهش ذکر شد ميتوان بيان کرد که در آنها موضوع ابعاد نقش معاد در زندگي، مورد بررسي قرار گرفته است، اما پژوهشي که بهصورت مستقيم بهعنوان اين پژوهش پرداخته شده باشد، ملاحظه نگرديد و جنبه نوآوري پژوهش از اين منظر است.
نمونۀ بارز آن، تقليد از اجداد و نياکان و نسلهاي قبلي است که در قرآن کريم با بيانات مختلفي از اين نمونه تقليدها ياد شده است که مانع تفکر و تعقل بوده و انسان را از رسيدن به معارف صحيح بازداشته است؛ ازجمله در آية شريفة «اَمْ اتَيْناهُمْ كِتاباً مِنْ قَبْلِه فَهُمْ بِه مُسْتَمْسِكُونَ بَلْ قالُوااِنّا وَجَدْنا ابائَنا عَلي اُمَة وَ اِنّا عَلي اثارِهِمْ مُهْتَدُونَ وَ كَذلِكَ ما اَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ في قَرْيَة مِنْ نَذيْر اِلاّ قالَ مُتْرَفُوها اِنّا وَجَدْنا ابائَنا عَلي اُمَّة وَ اِنّا عَلي آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ قالَ اَوَلَوْ جِئتُكُمْ بِاَهْدي مِمّا وَجَدْتُمْ عَلَيْهِ آبائَكُمْ قالُوا اِنّا بِما اُرْسِلْتُمْ بِه كافِرُوْن» (زخرف: 21ـ24)؛ آيا پيش از اين كتابي به ايشان داده بوديم تا (در اين اعتقاد باطل) بدان تمسك جويند؟ (نه) بلكه ميگفتند ما پدران خويش را بر آئيني يافتيم و ما بر آثار (افكار و رفتار و گفتار) آنان هدايت شدهايم؛ و اينچنين است که ما پيش از تو در هيچ شهري رسول بيمدهندهاي را نفرستاديم جز آنكه متنعمين و مرفهين آن ميگفتند ما پدرانمان را بر آييني يافتهايم و ما پيروان و اقتداكنندگان آثارشان هستيم؛ گفت: آیا میخواهید برايتان چيزي هدايتكنندهتر از آنچه كه پدرانتان را بر آن يافتهايد، بياورم؟ در پاسخ گفتند: ما به آنچه كه شما آوردهايد، كافريم (مصباح يزدي، 1376، ج 1، ص 67).