خلاصة:
اگرچه تکلیف در حد وسع در پنج آیه قرآنی آمده است، در تاریخ دانشهای تفسیر و کلام، چالشهای فراوانی را به میان آورده و دانشمندان مسلمان را به گروهبندی کشانده است. چالشها در تکلیف در حد وسع اغلب در چهار مسئلۀ عقلی و سمعی، امکان و امتناع، وقوع و عدم وقوع و حسن و قبح آن است. در دو حدیث از امام رضا(ع) به این چالشها پاسخ داده میشود. علی رغم اهمیت این دو حدیث تاکنون تحقیق مستقلی در تحلیل مفهومی و گزارهای و لوازم منطقی آنها منتشر نشده است. مسأله تحقیق حاضر فرایند دلیلآوری و مأخذ برهان در دو حدیث رضوی با بررسی تأثیر مأخذ برهان در این دو حدیث بر میراث تفسیری شیعه و مقایسه آن با تفاسیر اهل سنت است. تفاوت مأخذ برهان در بیان امام رضا(ع) یعنی «عدالت» با مأخذ برهان با تفاسیر اهل سنت یعنی «رحمت» تفاوت مفهومی تکلیف در حد وسع را نشان میدهد. مفاد این حدیث نقش راهبردی در سلامت و سرآمدی نظامهای حقوقی، تربیتی و اخلاقی دارد. عادلانه بودن تکلیف در این روایت میتواند به منزله شاخصی برای ارزیابی در وظایف حرفهای به کار رود.
Religious task within the limits of one's ability is mentioned in five Quranic verses and has created many challenges in the history of tafsir and theological sciences and has led Muslim scholars to group. Challenges in “tasks as much as possible" are often in four intellectual and auditory issues, possibility and refusal, occurrence and non-occurrence, and its goodness and ugliness. These challenges are answered in two hadiths of Imam Rida (as). Despite the importance of these two hadiths, so far no independent research has been published on the conceptual and propositional analysis and their logical components. The main issue of this research is the process of providing evidence and the source of proof in two hadiths of Razavi by examining the effect of the source of proof in these two hadiths on the Shiite exegesis heritage and comparing it with Sunni interpretations. The difference between the source of proof in Imam Rida's (as) statement, which is "justice", and the source of proof with Sunni interpretations, which is "mercy", shows the difference in the concept of "religious task within the limits of one's ability". The content of this hadith has a strategic role in the health and efficiency of legal, educational and moral systems. The fairness of the task in this narrative can be used as an indicator for evaluating professional tasks.
ملخص الجهاز:
از فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٤٠٢ نظـر آنـان ضـرورت محـدود بـودن تکليـف بـه تـوان و طاقـت انسـاني ضـرورت مـن اللـه اسـت و نه ضـرورت علـي اللـه کـه سـبب محـدود شـدن قـدرت مطلقـه الهـي باشـد.
ايـن چالـش غالبا در آيـۀ ۲۸٦ سـورٔە بقـره رخ داده و آن برخاسـته از پيونـدي اسـت کـه مفهـوم وسـع در صـدر ايـن فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٤٠٢ آيـه «لا يکلـف اللـه نفسـا إلا وسـعها» بـا مفهـوم طاقـت در ميانـه آن «و لا تحملنـا مـا لا طاقـة لنـا بـه » دارد.
اگـر مـراد از لطـف اصطـلاح کلامـي باشـد، آن امـري اسـت کـه بنـدگان را به انجـام تکليـف نزديـک سـازد بـه شـرط آنکـه سـبب اجبـار نگردد(طوسـي ، ۱۳٥۸: ٤٤۷؛ حلـي : ۲٥٤؛ قاضــي طباطبايــي ، ۱۳۹٦ق : ۱٤٥) در ايــن صــورت پيونــد مفهومــي لطــف بــا مســئله فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٤٠٢ فــوق طاقت بــودن تکليــف بــه کفــار بــه ميــان مي آيــد.
سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٤٠٢فصـلنامه علمي فرهنگ رضـوي بـر مبنـاي حـد أوسـط قـرار گرفتـن عـدل الهـي نـه تنهـا امتنـاع تکليـف فـوق طاقـت اثبـات مي شــود بلکــه فراگيــري عــدم تکليــف فــوق طاقــت نســبت بــه هرانســان مکلفــي أعــم از امــت مرحومـه و امـت مغضوبـه و أعـم از مؤمـن و کافـر اثبـات مي شـود؛ بنابرايـن نتيجـۀ بيـان امـام رضا ايـن اسـت کـه خداونـد بـه هيچ يـک از بنـدگان خـود، بـدون اسـتثنا، تکليـف فـوق طاقـت نميکنــد.