خلاصة:
عارفان در طول تاریخ، اغلب، رویکردهای متفاوت و گاه متعارضی با فلاسفه و متکلمین داشته اند. عین القضات همدانی (492- 525ق.) با وجود شهرت بیشترش در عرفان، آراء فلسفی و کلامی عمیق و قابل توجهی دارد؛ که. هدف از پژوهش حاضر، شناخت مبانی فلسفی، عرفانی و کلامی او، در حوزه های هستی شناسی، با روش توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش نشان می دهد که او توانسته است در دو ساحت فرایند ادراک شهودی و ساحت فرایند تبدیل شهود به گزاره، سخن بگوید و معرفت و دانشی را که مستقیماً و بی واسطه تجربه کرده، با دلیل و برهان قابل فهم کند. همچنین عین القضات در طرح اندیشه هایی نو، در حوزه مذکور پیشرو بوده است. مانند: تجلّی واحد در هستی شناسی و وحدت وجود، رابطه بین جسم و جان در انسان شناسی، استفاده زیاد از تأویل در فهم آیات قرآن، نافرمانی ابلیس در سجده نکردن به انسان که او این را ناشی از عشق راستین به معشوق ازلی و نیز جریان قلم تقدیر الهی می داند... نگاه فلسفی و کلامی این عارف، در آثارش به خصوص تمهیدات، نامه ها و زبده الحقایق، مجال ظهور یافته است.
Mystics throughout history often have had different and sometimes contradictory approaches compared to philosophers and theologians. Although 'Eyn ol-Qozat Hamedani is mostly famous in mysticism, he has deep and outstanding views in philosophy and theology, too. The purpose of the present study is to recognize his philosophical, mystical, and theological principles in the field of ontology using descriptive analysis. The results showed that he has talked in two realms of intuitive perception as well as transferring that to proposition in order to understand the insight and knowledge acquired directly and without any medium just through reason and argumentation. Besides, he has always been a pioneer in proposing new ideas such as manifestation of unit in the universe and unity of existence, correlation between body and soul in human study, using interpretation immensely to understand Qur'anic verses, disobedience of Iblis in refuting to bow down to Adam, and attributing that to true love to the eternal beloved and the process of divine destiny. His philosophical and theological outlook has manifested in his books, especially Tamhidat, Letters, and Zobdat al-Haqaeq.
(
, 
, 
)
