خلاصة:
زمینه و هدف: شعر آیینی یکی از نخستین گرایشهای موضوعی در ادب فارسی است که پیشینۀ کهنی دارد. این گرایش در دورۀ معاصر نیز وجود دارد و بسیار گسترده تر از گذشته پیگیری شده است. سیدحسن حسینی، حمید سبزواری و احمد عزیزی از شاعران پیش و پس از انقلاب اسلامی و از زمینه سازان و هنرپردازان ادبیات انقلاب و سرایندۀ اشعار آیینی هستند که درخصوص شعر آیینی و ولایی آثاری از خود برجای نهاده اند. این پژوهش بر آن است که اشعار آیینی این سه شاعر را در سه قلمرو زبانی، ادبی و فکری بررسی و تحلیل نماید و برجستگیهای زبانی و بیانی و خطوط فکری ایشان را مشخص و معرفی نماید.
روش مطالعه: این پژوهش مطالعه ای توصیفی ـ تحلیلی است و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای انجام شده است.
یافتهها: مطالعه بر اشعار آیینی معاصر حاکی از این است که شاعران متعهد مسلمان با ذوق شعری و آگاهی از دانش بلاغی و کاربرد اوزان و بحور گوناگون و بکارگیری گستردۀ فنون بیانی و بدیعی و گاه نوآوریهای ویژۀ خود، اشعار زیبایی خلق نموده اند.
نتیجه گیری: شاعران اشعار آیینی در قلمرو زبانی موفقتر عمل کرده اند. آنان با به کار بردن اوزان و بحور متناسب با حماسه و واژه های فاخر، فضایی حماسی ایجاد کنند. سروده های این شاعران از نظر تاثیرپذیری از معارف و فرهنگ اسلامی بویژه در بخش لغات و واژه ها غنی و بارور است. از نظر زبانی رجوع به سبک خراسانی را در شعر این شاعر بوضوح میتوان دید. شاعران در این سطح فقط به پیروی از سبک و شیوۀ شاعران پیشین اکتفا نکرده اند و نوآوریهایی نیز داشته اند. البته در این بخش ابداعات قابلتوجهی دیده نشده است. در این زمینه نوآوری را در اشعار آیینی سیدحسن حسینی شاهدیم که در کنایات و بخصوص متناقضنماها قابلمشاهده است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Ritual poetry is one of the first thematic trends in Persian literature that has an ancient background. This trend also exists in the contemporary period and has been pursued much more widely than in the past. Seyyed Hassan Hosseini, Hamid Sabzevari and Ahmad Azizi are poets before and after the Islamic Revolution and are among the founders and artists of revolutionary literature and composers of ritual poems who have left their works on ritual and religious poetry. This research intends to study and analyze the ritual poems of these three poets in three linguistic, literary and intellectual realms and to identify and introduce their linguistic and expressive prominences and intellectual lines.
METHODOLOGY: This research is a descriptive-analytical study and is based on library studies.
FINDINGS: The study of contemporary ritual poems shows that committed Muslim poets with beautiful poetic taste and knowledge of rhetorical knowledge and the use of various weights and forms and the widespread use of expressive and original techniques and sometimes their own innovations, have created beautiful poems.
CONCLUSION: Poets of ritual poetry have been more successful in the realm of language. They create a glorious epic atmosphere by using weights and proportions appropriate to the epic and words. The poems of these poets are rich and fruitful in terms of being influenced by Islamic knowledge and culture, especially in the field of words and phrases. Linguistically, the reference to Khorasani style can be clearly seen in the poetry of this poet. Poets at this level have not only followed the style of previous poets and have also had innovations. Of course, no significant innovations have been seen in this area. In this regard, we see innovation in the ritual poems of Seyyed Hassan Hosseini, which can be seen in allusions and especially contradictions.
ملخص الجهاز:
از ميان تعداد ٤٠ نمونه از سروده هاي آييني عزيزي شامل ١٤ غزل ، يک قصيده و ٢٥ مثنوي که از چهار مجموعه شعر او، «خورشيد از پشت خيزران » ١٣ نمونه ، «رؤياي رؤيت »،١٠ نمونه ، «شبنمهاي شبانه »، ١٠ نمونه و «کفشهاي مکاشفه »، ٧ نمونه انتخاب شده بود، بيشترين وزن استفاده شده ، به تعداد ٢٧ مورد در بحر رمل و از آن ميان ٢١ مورد در رمل مسدس محذوف بوده است که اغلب آنها در قالب مثنوي به کار رفته اند.
کاربرد مترادف در شعر اين شاعر اندک است : «باران سوگ و ماتم ، بارد دوباره نم نم » (حسيني، ١٣٨٧، ص ٢٥) يا «مرغ جانت يله در اوج و فرازي دگر است » (همان ، ص ٢٧) تلفظ واژه ها: تلفظ واژه ها يا فرايند واجي، در برخي سروده هاي حسيني متفاوت است و به قصد ايجاد فخامت صورت گرفته است : «در منزل نخست / من از چکاد نعره فتادم » (حسيني،١٣٨٦، ص ١٠).
سطح واژه در اشعار آييني احمد عزيزي در شعر احمد عزيزي، کاربرد کلمات عربي بيش از حد معمول است : «اي مهدي صاحب زمان ، لمحِ بصر کن » (عزيزي،١٣٨٠، ص ٤١)، «آفتاب معدلت تا کي ز ابر» (همان ، ص ٤٧).
سطح دستوري اشعار آييني حميد سبزواري در اين زمينه نمونه هايي از سهوهاي دستوري در سروده هاي شاعر ديده ميشود: بامها با وحدت پيغامها / پاي در پيوند و پيمان ميفشرد (همان ، ص ١) فعل مفرد «ميفشرد» با فاعل جمع «بامها» هماهنگ نيست .
com) Safa Taslimi: Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Gorgan Branch, Islamic Azad University, Gorgan, Iran.