خلاصة:
رسم براین بوده است که نویسنده قبل ازشروع متن اصلی خود،بخشی رامی آورده که درحُکم آستانه ودروازه ورودبه متن اصلی بوده وبانام هایی چون:دیباچه،آغازایه و...خوانده می شده است.این رسم ازکهن ترین دوران ودرقدیمی ترین آثار،وجودداشته وهمچنان کم وبیش وباتغییراتی نسبت به قبل ازقرن چهاردهم هجری قمری،دیده می شودهرچندامروزه،مقدمه نویسی،بیشتررواج یافته است.بخشی ازاین دیباچه هاشامل شروع بانام خداوند(بسمله)وتحمیدِ باری تعالی است که دراین تحقیق،موردبررسی قرارگرفته اند. تعدادی اثربه صورت کاملاًاتفاقی درموضوعاتی چون:تاریخ،جغرافیا،نجوم،طب،عرفان،فقه وکلام انتخاب شدومورد تحلیل قرارگرفت.بررسی های به عمل آمده برروی این بسمله هاوتحمیدیه های مختلف ومتعلق به رشته های علمی گوناگون،مشخص کردکه هرچندآنهامتعلّق به دوران مختلف،سبک های متفاوت،نویسندگان گوناگون،فرهنگ های مختلف وگاه متضادباهم هستندودرظاهرشایدباهم تفاوت بسیارداشته باشندامانوعی وحدت درآنهاموجوداست که به چندساختارمشابه،منتهی می شود.لازم به ذکراست که بررسی ساختاری دراین تحقیق به معنی بررسی ساختاربسمله هاوتحمیدیه هاازنظرداشتن یانداشتن1-بسمله وآغازگری(مقدمه)،2-تحمیدیه(بدنه)و3-بسترنهایی(مؤخّره)می باشد.مقدمه،همان شروع بانام خداوندوگفتن بسم الله الرحمن الرحیم و...،بدنه،همان تحمیدخداوندبلندمرتبه ومؤخّره،ختمِ کلام وآمادگی برای ورودبه نَعت وستایش پیامبراکرم(ص)واولیای دین است.
It has been a tradition that before the beginning of his original text, the author has brought a section which is considered as a threshold and gateway to the original text and has been read with names such as: introduction, beginning, etc. This tradition has existed since ancient times and the oldest works and More or less changes are seen than before the fourteenth century AH, although today, preface writing has become more common. A number of works were selected and analyzed completely randomly in topics such as: history, geography, astronomy, medicine, mysticism, jurisprudence and theology. Different authors, different writers, different cultures and sometimes contradictory, and in appearance may be very different, but there is a kind of unity in them, which leads to several similar structures. (Body) and 3- beds (later). Introduction is the beginning of the name of God and saying in the name of God, Most Gracious, Most Merciful, etc.
ملخص الجهاز:
دراين پژوهش آنچنان که قبلابيان شده است ؛منظورازبسمله ،الفاظ آغازگري است يعني آمدن واژگاني که دلالت برشروع بانام خداونددارندمثل :بسم الله الرحمن الرحيم و...
براين اساس ميتوان گفت روش تحقيق درپژوهش حاضر،توصيفي وبه شيوه تحليل محتواست ؛بدين شکل که ابتدابسملۀتعدادي اثر،درموضوعات مختلفي چون :تاريخ ايران اسلامي،جغرافياي جهان اسلام ،حکمت اسلامي،طب سنتي واسلامي،عرفان ،فقه ،کلام ،نجوم دراسلام وايران ،بدون هيچ گونه برتري انگاري،انتخاب شدوسپس موردبررسي قرارگرفت تانشان دهدساختاربسمله ها وتحميديه هادرابتداي ديباچه هاي برخي آثارمنثورفارسي چگونه است ؟بابررسي چندين اثر،به چه ساختارياساختارهاي واحدي خواهيم رسيد؟ لازم به ذکراست که کتب موردبررسي دراين پژوهش ،ازنرم افزارهاي مرکزتحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي درقم انتخاب شده اند.
». (سجادي،سيدضياءالدين ،١٣٧٢،ص ١١) ٣-بحث وبررسي دراين پژوهش ،ساختاربسمله هاازسه جنبه موردبررسي قرارمي گيرند:١-آغازگري وشروع (مقدمه )٢-تحميد(بدنه )٣-مؤخره وبسترنهايي(نتيجه گيري) ٣-١-آغازگري ياشروع (بسمله ) منظورازآغازگري ياشروع ،همان شروع بانام خداوندوگفتن بسم الله الرحمن الرحيم و...
٣-١-٢-به ندرت بسمله هايي وجودداردکه نويسنده ،بدون آغازگري،واردبحث تحميديه وستايش خداوندشده است ودرابتداي ديباچه خودازالفاظ بسم الله الرحمن الرحيم وامثال آن وياترجمه و...
دراين نوع بسمله ها-چنان که درذيل ،مثال هايي زده خواهدشد-گاه نويسنده بيت /ابياتي رابه جاي الفاظ شروع آورده اماچون محتواي آنهاحمدوستايش است نه آغازگري،بهتراست جزءتحميديه 168 به حساب آيند وشايد دراثرگذشت زمان ،آغازگري ازابتداي آنهاحذف شده باشد.
دراين نوع بسمله هاگاه نويسنده بيت /ابياتي رابه جاي الفاظ شروع آورده اماچون محتواي آنهاحمدوستايش است نه آغازگري،بهتراست جزءتحميديه به حساب آيند وشايد دراثرگذشت زمان ،آغازگري ازابتداي آنهاحذف شده باشد.